Sơn chi tử
Lão thấy nhiều bà con mình mỗi lần nóng trong, phiền bực, nổi mẩn hay chảy máu cam là lại cuống cuồng tìm đến thuốc hạ sốt, giải độc. Nhưng mấy ai để ý rằng trong vườn nhà, nơi góc bờ rào, lại có một vị thuốc quý – nhẹ tênh mà hiệu nghiệm – ấy là Chi tử, hay còn gọi là *dành dành*.
Chi tử là vị thuốc âm trong dương dược, mang tính hàn, vị đắng, không độc – chủ đạo là giáng hỏa, thanh nhiệt, hành khí, tiêu uất. Nhẹ xốp, tượng như hình chất của phổi, nên đặc biệt quy kinh phế – từ đó ảnh hưởng đến cả thượng tiêu (phổi, tim), trung tiêu (tỳ vị), và hạ tiêu (bàng quang, đại trường).
Vui lòng để lại thông tin, Lão liên hệ bà con hỏi thăm chi tiết:
Công năng chủ trị của Chi tử
Chi tử có khả năng thanh phế hỏa, giải uất kết, trừ vị nhiệt, trị đầy tức, chảy máu cam, nóng trong, phiền khát, ho ra máu, mũi đỏ, mắt đỏ, mặt sạm. Trong các trường hợp sốt cao, ói ra mật vàng, miệng khô lưỡi đắng – dùng Chi tử sẽ giúp tả hỏa, làm mát trong, tiêu độc ra ngoài.
Đặc biệt, vị này có khả năng “dẫn hỏa đi quanh co xuống dưới”, tức là giúp khí hỏa đang nghịch thượng, lan tỏa ra các kinh lạc và đưa xuống, từ đó làm dịu trạng thái bốc hỏa, uất nhiệt. Người bị nóng trong, tức ngực, phiền bực hay tiểu đỏ đều có thể dùng khéo Chi tử để làm nhẹ.
Cách dùng và phối hợp
- Dùng sống: Thanh nhiệt mạnh, tả thực hỏa – thích hợp trong các thể nhiệt uất, sốt cao, tiểu đỏ.
- Sao với nước tiểu trẻ em 7 lần: Dùng cho hư hỏa – vừa thanh nhiệt vừa dưỡng âm.
- Tẩm rượu sao đen: Trị phế nhiệt gây ho khan, chảy máu cam.
- Sao cháy: Có tác dụng cầm máu khi bị xuất huyết do nhiệt.
Khi phối với Phá cố chỉ, Chi tử trở nên “tả mà không tổn”, nghĩa là vừa giáng hỏa phần trên, vừa bổ phần dưới. Dùng với nước gừng sao qua lại giúp điều hòa tính hàn – rất thích hợp cho chứng đau dạ dày do hỏa uất.
Lưu ý khi sử dụng
Lão dặn bà con nhớ rõ: Chi tử tuy quý, nhưng không phải ai cũng dùng được. Vị đắng, tính hàn – dễ làm tổn thương tỳ vị nếu người dùng có cơ địa hư hàn, ăn uống kém, tiêu hóa yếu. Những người này dùng vào chẳng khác gì “đổ thêm nước vào đất ướt”, chỉ khiến tỳ vị thêm tổn thương, ăn uống kém đi.
Chứng xuất huyết nếu do thực hỏa bốc lên thì Chi tử có thể dùng. Nhưng nếu là do hư hỏa hay khí hư không nhiếp huyết – thì cần dưỡng khí, bổ huyết, tuyệt đối không dùng Chi tử, kẻo gây hại thêm.
Lão thường dặn: “Chữa huyết chứng, cần xét cho rõ căn nguyên. Thấy chảy máu mà dùng ngay Chi tử là sai lầm, vì hỏa có thể là thật mà cũng có thể là hư. Nhầm một ly, hại một đời.”
Vậy nên, dù là vị thuốc từ cây lá dân gian, bà con cũng không nên tự ý dùng khi chưa hiểu thấu cơ chế bệnh sinh. Thuốc Nam quý không nằm ở chỗ thần kỳ, mà ở cách mình hiểu và vận dụng đúng thời, đúng bệnh, đúng người.
Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc
Nếu bà con hay bị nóng trong, nổi mẩn, khó ngủ, bứt rứt trong người mà không rõ nguyên do, đừng ngần ngại liên hệ để Lão thăm khám trực tiếp. Có thể đến Trung tâm để Lão bắt mạch, xem lưỡi, hoặc nếu ở xa thì gửi ảnh tình trạng cùng lời mô tả chi tiết qua:
Lão gửi gắm đôi điều:
Đông y trị bệnh là khai thông khí huyết, điều hòa âm dương, dưỡng tạng phủ cho vững – có gốc mạnh thì ngọn mới bền!
Tham gia Cộng đồng: Lão Tuấn - Tinh Hoa Y Học Dân Tộc
