Âm dương – luận trị

Âm Dương, hai khái niệm bao trùm toàn bộ vũ trụ, không chỉ có trong lý thuyết mà còn hiện hữu rõ ràng trong cơ thể con người, trong từng nhịp sống của chúng ta. Khi âm dương mất cân bằng, bệnh tật tìm đến, nhưng khi chúng ta hiểu được quy luật của Âm Dương, biết cách hài hòa giữa chúng, thì sẽ thấy được sự kỳ diệu trong chữa trị và dưỡng sinh.

Lão Tuấn thường nói: “Giỏi bổ Dương, phải từ trong Âm cầu Dương, thì Dương được Âm giúp mà sinh hoá vô cùng. Giỏi bổ Âm, phải từ trong Dương cầu Âm, thì Âm được Dương thăng mà suối nguồn không kiệt.” Câu này không chỉ là một lý luận trừu tượng mà là nguyên lý nền tảng trong phương pháp điều trị của Đông y, nhằm giải quyết vấn đề âm dương hư tổn. Âm là gốc, Dương là tác dụng, nhưng Âm và Dương luôn phải hỗ trợ lẫn nhau, bổ sung cho nhau để tạo nên sự cân bằng.

Thực tế, Đông y không chỉ bổ Âm hay bổ Dương một cách đơn thuần. Chúng ta phải hiểu rằng, trong khi bổ Dương, phải có sự trợ giúp của Âm, để Dương không bị khô kiệt. Và ngược lại, khi bổ Âm, cũng cần đến sự hỗ trợ của Dương để âm được nuôi dưỡng, không bị tắc nghẽn. Chính vì thế, phương pháp điều trị trong Đông y không chỉ đơn giản là cho thuốc vào, mà là một sự hòa hợp, một sự tính toán kỹ càng trong từng liều thuốc, từng bước tiến.

Ví dụ như thang thuốc “Tả qui hoàn” mà Trương Cảnh Nhạc sáng tạo ra. Đây là một minh chứng điển hình của lý thuyết “trong Dương cầu Âm”. Mặc dù bổ Âm là chính, nhưng vẫn có sự góp mặt của vài vị thuốc bổ Dương như Lộc giác giao hay Thỏ ty tử. Chính sự phối hợp này giúp âm được thăng lên, khiến suối nguồn âm không bao giờ kiệt.

Trong trường hợp dương hư, chúng ta phải “hồi Dương” trước khi bổ Âm. Lý do là, không có Dương, Âm không thể sinh ra. Và khi Âm hư, trước tiên cần phải bổ Âm, rồi mới bổ Dương, để tránh làm hao tổn âm khí. Đông y không áp dụng “bổ âm” hay “bổ dương” một cách vội vàng, mà luôn có sự cân nhắc, từng bước đi vững chắc.

Hơn nữa, khi đối diện với những chứng bệnh hư hàn hay hư nhiệt, cách dùng thuốc cũng phải hết sức cẩn trọng. Dương hư thường kèm theo hàn chứng, vì thế, thuốc bổ dương phải có tính cam ôn, tránh các vị thuốc thanh nhuận. Âm hư thì thường có nhiệt chứng, cho nên, thuốc bổ Âm phải là những vị cam lương, không nên dùng các vị thuốc cay ráo. Sự chính xác trong việc phân biệt hàn – nhiệt, âm – dương là chìa khóa để đạt được hiệu quả điều trị lâu dài và bền vững.

Và một điều quan trọng mà Lão Tuấn muốn nhắc nhở các bà con là: không phải lúc nào chúng ta cũng cần phải dùng thuốc ngay. Khi âm dương đều thiếu hụt, không nên bổ quá vội vàng. Cần kiên nhẫn, từ từ bổ sung để âm dương dần dần hồi phục. Như Lão thường dặn: “Chữa âm, không có phép bổ vội vàng, không uống thuốc lâu thì không hiệu quả.” Mọi việc đều cần thời gian, từ từ chăm sóc, từ từ hồi phục.

Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc