Thoái hóa cột sống thắt lưng có nguy hiểm không: Biến chứng và cách phòng ngừa

Thoái hóa cột sống lưng có nguy hiểm không là thắc mắc chung của nhiều bà con khi bắt đầu thấy đau mỏi vùng thắt lưng, nhất là khi trở trời hay vận động mạnh. Lão thường hay dặn người bệnh rằng, cột sống như trụ chính của ngôi nhà – nếu trụ yếu thì nhà sớm muộn cũng nghiêng. Bệnh tuy không phải hiểm nghèo cấp tính, nhưng nếu không được quan tâm đúng mực, hậu quả về lâu dài sẽ không hề nhỏ. Trong phần đầu bài viết này, bà con sẽ được tìm hiểu rõ hơn về khái niệm, nguyên nhân và triệu chứng của bệnh – những điều tưởng như đơn giản nhưng lại là gốc rễ để hiểu và phòng bệnh đúng cách.

1. Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng là gì?

1.1. Khái niệm y học

Thoái hóa cột sống thắt lưng là tình trạng thoái hóa tự nhiên theo tuổi tác hoặc do các yếu tố cơ học tác động lâu dài, dẫn đến tổn thương sụn khớp và đĩa đệm vùng thắt lưng. Biểu hiện thường thấy là hẹp khe khớp, mọc gai xương, xơ cứng khớp và mất cấu trúc linh hoạt giữa các đốt sống.

Cột sống thắt lưng gồm 5 đốt sống (L1 đến L5), là khu vực chịu lực nhiều nhất khi cơ thể vận động. Theo thời gian hoặc do các yếu tố thúc đẩy như tư thế sai, lao động nặng, chấn thương lặp lại... cấu trúc đĩa đệm và sụn khớp dần suy yếu, dẫn đến thoái hóa. Đây là một quá trình tiến triển âm thầm, ban đầu không có biểu hiện rõ ràng, dễ khiến bà con chủ quan.

1.2. Đối tượng dễ mắc

Theo quan sát lâm sàng và nhiều nghiên cứu y học, các đối tượng sau dễ mắc thoái hóa cột sống thắt lưng:

• Người trên 40 tuổi, nhất là sau tuổi 50, khi hệ thống xương khớp bắt đầu suy giảm chức năng.
• Người làm nghề phải ngồi lâu hoặc đứng nhiều: công nhân, tài xế, nhân viên văn phòng, thợ may…
• Người từng gặp chấn thương vùng lưng hoặc có tiền sử cong vẹo cột sống, lệch trục.
• Người bị béo phì, thừa cân – áp lực lớn lên cột sống khiến thoái hóa xảy ra sớm.
• Chế độ ăn thiếu hụt canxi, collagen, vitamin D cũng góp phần làm giảm sức bền của đĩa đệm và sụn khớp.

Lão nhắc lại rằng, không riêng người già mới mắc bệnh. Bà con trẻ tuổi nếu chủ quan, sinh hoạt sai tư thế hoặc làm việc quá sức cũng dễ bị “lưng đau, gối mỏi” từ sớm.

2. Triệu chứng thường gặp

2.1. Đau âm ỉ vùng thắt lưng

Triệu chứng phổ biến nhất là đau âm ỉ vùng lưng dưới. Cơn đau có thể lan sang hai bên hông, tăng khi cúi gập người, nâng vật nặng hoặc thay đổi tư thế đột ngột. Đặc biệt, vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau khi nghỉ lâu, bà con thường cảm thấy lưng cứng, khó xoay trở.

Ban đầu, cơn đau chỉ thoáng qua rồi dịu lại. Nhưng càng về sau, đau xuất hiện thường xuyên hơn, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày như đi lại, đứng lên ngồi xuống hay thậm chí là hít thở sâu cũng thấy khó chịu.

2.2. Biểu hiện nặng hơn

Khi bệnh tiến triển, đau có thể lan xuống mông, đùi, bắp chân – dấu hiệu cho thấy dây thần kinh tọa đã bị chèn ép. Lúc này, người bệnh thường cảm thấy tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ chân. Một số trường hợp còn gặp khó khăn khi đi lại, bước chân không vững, mất thăng bằng.

Nặng hơn nữa có thể dẫn đến co cơ bất thường, mất kiểm soát đại tiểu tiện – đây là dấu hiệu cảnh báo tình trạng chèn ép tủy sống và cần đi khám ngay. Lão nhắc bà con rằng, không nên chủ quan với những dấu hiệu “lạ” của cơ thể, dù chỉ là đau nhẹ cũng cần theo dõi sát sao.

3. Thoái hóa cột sống lưng có nguy hiểm không?

3.1. Không đe dọa tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống

Nhiều bà con khi mới phát hiện thoái hóa cột sống lưng thường tự trấn an rằng “chắc chỉ đau lưng thông thường”. Tuy nhiên, sự thật là nếu để bệnh kéo dài không điều trị đúng cách, thoái hóa sẽ làm suy giảm đáng kể khả năng vận động, khiến người bệnh gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như cúi, ngồi, đứng, đi lại.

Lão từng gặp không ít bà con chỉ vì coi nhẹ việc đau lưng mà sau này phải sống lệ thuộc vào người thân, không tự đi chợ, tắm giặt hay ngủ ngon được. Những điều tưởng chừng rất nhỏ lại trở nên xa vời khi cột sống yếu đi.

3.2. Biến dạng cột sống: gù, vẹo, đau dữ dội khi thay đổi thời tiết

Khi thoái hóa diễn tiến lâu năm, sự mòn vẹt không đều của sụn và đĩa đệm dẫn đến mất cân bằng cơ học. Hệ quả là cột sống có thể bị biến dạng: gù về phía trước, cong vẹo sang một bên. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây mất cân đối trong phân bố trọng lực cơ thể, khiến các cơ lưng, cơ bụng phải hoạt động bù trừ liên tục.

Bà con sẽ thấy rõ triệu chứng mỗi khi thời tiết thay đổi – gió mùa về hay mưa dầm kéo dài, lưng đau ê ẩm như có vật gì đè nặng. Đây là lúc cơ thể phản ứng với sự co giãn bất thường của gân cơ, dịch khớp bị giảm, dẫn tới kích thích thần kinh tại vùng thoái hóa.

3.3. Chèn ép dây thần kinh tọa: gây đau lan, yếu chi, teo cơ

Thoái hóa cột sống lưng có thể hình thành các gai xương, gây hẹp ống sống và chèn ép vào dây thần kinh tọa – dây thần kinh dài nhất cơ thể, kéo từ thắt lưng qua mông xuống chân. Khi bị chèn ép, bà con thường thấy cơn đau lan từ lưng xuống mông, đùi, bắp chân, kèm cảm giác như kiến bò, kim châm.

Lâu ngày, tình trạng này không chỉ gây đau mà còn khiến cơ chân yếu dần, khó nhấc chân, mất lực khi leo cầu thang hoặc đứng lâu. Nếu không được can thiệp, cơ có thể teo nhỏ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

3.4. Chèn ép tủy vùng thắt lưng: nguy cơ tàn phế

Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất là chèn ép tủy sống ở vùng thắt lưng. Tủy sống là “trục truyền tín hiệu” giữa não bộ và toàn thân. Khi bị tổn thương, tín hiệu thần kinh bị gián đoạn, gây mất cảm giác, liệt cơ, rối loạn phản xạ.

Trường hợp nặng có thể dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa – biểu hiện bằng mất cảm giác ở vùng yên ngựa (bụng dưới, đùi trong), tiểu tiện không tự chủ, teo cơ nhanh chóng. Đây là tình trạng cấp cứu y tế, nếu không điều trị sớm có thể để lại di chứng vĩnh viễn.

3.5. Ảnh hưởng gián tiếp: suy giảm thị lực, đau ngực, khó thở

Một số bà con thắc mắc rằng sao bị thoái hóa cột sống lưng lại cảm thấy mỏi mắt, đau ngực hay thở không sâu được. Lý do là khi cấu trúc cột sống bị thay đổi, các dây thần kinh liên quan đến cơ quan nội tạng cũng có thể bị ảnh hưởng gián tiếp.

Ví dụ, khi thoái hóa lan rộng đến đốt sống ngực hoặc cổ – nơi tiếp giáp giữa lưng và lồng ngực – có thể gây chèn ép các rễ thần kinh chi phối hoạt động hô hấp và tuần hoàn. Hậu quả là cảm giác tức ngực, tim đập nhanh, khó thở thoáng qua hoặc nhìn mờ xuất hiện. Dù không phổ biến, nhưng đây là lời nhắc rằng cột sống và hệ thần kinh luôn liên thông với toàn cơ thể, không thể xem nhẹ bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

4. Cơ chế dẫn đến biến chứng nghiêm trọng

4.1. Hẹp ống sống và gai xương chèn ép thần kinh

Khi sụn khớp mòn đi, các đầu xương va chạm trực tiếp, cơ thể tự phản ứng bằng cách hình thành gai xương để “bảo vệ”. Tuy nhiên, chính các gai này lại là thủ phạm gây chèn ép dây thần kinh. Bên cạnh đó, việc thoái hóa làm ống sống – nơi chứa tủy sống – bị hẹp dần, khiến các rễ thần kinh bị ép lại, không còn đường truyền tín hiệu thông suốt.

4.2. Mất độ cao và tính đàn hồi của đĩa đệm

Đĩa đệm có vai trò như miếng đệm giữa các đốt sống, giúp hấp thụ lực và giữ cho cột sống linh hoạt. Khi bị thoái hóa, đĩa đệm mất nước, xẹp xuống, khiến khoảng cách giữa các đốt sống giảm, từ đó làm thay đổi cách phân bổ lực lên cột sống. Lực dồn không đều sẽ tạo áp lực lên một số điểm, dẫn đến tổn thương thêm và tạo vòng xoáy bệnh lý kéo dài.

4.3. Tư thế sai khiến cột sống lệch trục

Một yếu tố góp phần gia tăng nguy cơ thoái hóa và biến chứng là tư thế sai kéo dài. Khi ngồi gù lưng, nằm lệch vai hoặc đi đứng không cân đối, trọng tâm cơ thể không còn rơi đúng trục, dẫn tới biến dạng cột sống. Lâu ngày, điều này gây lệch trục sinh lý của lưng, làm bệnh tiến triển nặng thêm.

Lão luôn khuyên bà con nên chú ý chỉnh sửa tư thế từ những điều nhỏ

5. Lời khuyên trong phòng ngừa và xử lý thoái hóa cột sống lưng

Trong điều trị và phòng ngừa bệnh thoái hóa cột sống lưng, điều quan trọng nhất là sự chủ động từ sớm và đều đặn trong sinh hoạt hàng ngày. Bà con không nên đợi đến khi đau mới chữa, mà cần hiểu cơ thể mình để biết giữ gìn từ những việc nhỏ. Dưới đây là một số điều mà lão mong bà con lưu tâm:

5.1. Chủ động thăm khám và theo dõi định kỳ

Khi có dấu hiệu đau mỏi kéo dài vùng thắt lưng, đau lan xuống chân, hay cảm giác tê bì không rõ nguyên nhân – bà con nên đi khám sớm. Việc chụp X-quang, cộng hưởng từ (MRI) sẽ giúp phát hiện tổn thương, xác định giai đoạn thoái hóa, từ đó có hướng can thiệp phù hợp.

Không nên tự ý dùng thuốc giảm đau lâu ngày vì có thể che lấp triệu chứng mà không giải quyết gốc bệnh. Quan trọng là tìm được nguyên nhân gây thoái hóa, kết hợp điều chỉnh từ lối sống cho đến vận động trị liệu, chứ không chỉ trông chờ vào thuốc men.

5.2. Chú trọng tư thế và vận động phù hợp

Một tư thế đúng là nền tảng giúp bảo vệ cột sống lâu dài. Khi ngồi, nên giữ lưng thẳng, đặt chân vuông góc mặt đất, tránh ngồi xổm hoặc ngồi vẹo bên lâu. Khi bê vác vật nặng, hãy dùng sức chân thay vì cong lưng cúi xuống.

Vận động nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga, thái cực quyền… là những phương pháp giúp duy trì độ linh hoạt cho cột sống, đồng thời tăng cường cơ lực vùng lưng. Tuy nhiên, cần lựa chọn bài tập phù hợp với thể trạng, tránh quá sức hay luyện sai cách sẽ phản tác dụng.

5.3. Dinh dưỡng đầy đủ, hạn chế yếu tố làm bệnh nặng hơn

Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng hệ xương khớp. Bà con nên bổ sung các thực phẩm giàu canxi (cá nhỏ ăn cả xương, đậu phụ, rau xanh), collagen type II (da cá, gân bò, nước hầm xương) và vitamin D để hỗ trợ hấp thu.

Hạn chế rượu bia, thuốc lá, thực phẩm chế biến sẵn – những thứ làm mất khoáng chất và gây viêm âm ỉ trong cơ thể. Uống đủ nước, ăn nhiều rau củ quả cũng giúp hệ cơ xương được nuôi dưỡng đầy đủ và loại bỏ chất thải tốt hơn.

5.4. Ứng dụng y học cổ truyền đúng cách

Y học cổ truyền nhìn nhận bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng thuộc phạm trù “yêu thống”, liên quan đến tạng thận, can và khí huyết. Khi khí huyết không thông, kinh lạc bế tắc, tạng thận suy yếu thì xương cốt không được nuôi dưỡng đầy đủ, dẫn đến đau nhức, thoái hóa.

Phương pháp châm cứu, điện châm, xoa bóp, bấm huyệt hay cấy chỉ có thể hỗ trợ lưu thông khí huyết, giảm đau, phục hồi chức năng vận động nếu được áp dụng đúng chứng trạng, đúng thời điểm. Ngoài ra, việc dùng thuốc nam dạng thang sắc hay hoàn tán, nếu phối hợp đúng nguyên tắc biện chứng luận trị, cũng giúp nuôi dưỡng tạng phủ và hỗ trợ cải thiện bệnh từ bên trong.

Lão luôn nhắc bà con rằng, điều trị bằng y học cổ truyền không thể vội vàng. Cần có thời gian để cơ thể đáp ứng, phải kiên trì và đồng thời điều chỉnh lối sống mới mong có kết quả lâu bền.

6. Vì sao cần điều trị đúng cách và kịp thời?

Thoái hóa cột sống lưng không chỉ là chuyện đau mỏi, mà là dấu hiệu cơ thể đang cảnh báo những thay đổi âm thầm bên trong. Việc phát hiện và điều trị sớm giúp ngăn chặn biến chứng nặng nề như biến dạng, bại liệt hay suy giảm chức năng sống.

Chữa bệnh không thể chỉ trông vào thuốc, mà cần bà con chủ động xây dựng cho mình một nếp sống lành mạnh: ăn uống điều độ, ngủ nghỉ đúng giờ, vận động vừa sức, giữ tinh thần thư thái. Đó là những yếu tố then chốt giúp cơ thể tự điều chỉnh và phòng ngừa thoái hóa tiến triển.

Lão vẫn thường nói, giữ gìn cột sống cũng như giữ cây cột đình giữa sân – vững thì mái nhà yên, xiêu thì mọi thứ nghiêng ngả. Vậy nên, bà con hãy thương lấy lưng mình, bằng cách sống sao cho hòa với đạo trời – thuận tự nhiên, đủ ăn đủ ngủ, vận động vừa phải, tránh để cơ thể bị bào mòn sớm bởi thói quen không tốt.