Thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay: Nguyên nhân, dấu hiệu và giải pháp trị liệu

Thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay là tình trạng không còn xa lạ với bà con trung niên, người lao động trí óc hay những ai thường xuyên làm việc một chỗ. Khi phần đốt sống cổ bị thoái hóa, các rễ thần kinh dễ bị chèn ép, khiến tay chân tê dại, nặng mỏi, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày. Lão xin chia sẻ một cách bình dị, dễ hiểu để bà con cùng nắm rõ căn nguyên và biết cách chăm sóc, phòng ngừa sao cho đúng mực.

1. Nguyên nhân thoái hóa đốt sống cổ dẫn đến tê tay

1.1. Tuổi tác và lão hóa xương khớp

Theo thời gian, xương khớp cũng như các bộ phận khác trong cơ thể dần lão hóa. Từ độ tuổi ngoài 35–40, đĩa đệm bắt đầu mất tính đàn hồi, xương cột sống dễ xuất hiện gai, dây chằng trở nên xơ cứng. Những thay đổi này khiến không gian quanh dây thần kinh bị thu hẹp, dẫn tới hiện tượng chèn ép, gây tê mỏi lan từ cổ xuống tay.

Trong y học hiện đại, người ta gọi đây là quá trình thoái hóa tự nhiên. Còn theo y học cổ truyền, lão nhận thấy đây là lúc can thận bắt đầu suy yếu – mà can chủ cân, thận chủ cốt. Can thận yếu thì gân cốt không được nuôi dưỡng đầy đủ, dễ bị tổn thương, khó phục hồi.

1.2. Tư thế sinh hoạt và lao động sai

Không ít bà con phải ngồi máy tính nhiều giờ liền, cúi đầu dùng điện thoại, hay khiêng vác sai tư thế đều dễ khiến vùng cổ chịu lực bất thường. Khi tình trạng này kéo dài, các cơ quanh cổ co cứng, máu lưu thông kém, các dây thần kinh dễ bị kích thích, dẫn đến triệu chứng tê tay kéo dài.

Lão hay khuyên, dù làm việc gì, cũng nên để ý tới tư thế. Ngồi lâu nhớ đứng dậy vận động vài phút. Gối ngủ đừng kê cao quá khiến cổ gập xuống. Chỉ một chút điều chỉnh nhỏ nhưng giúp ích lâu dài.

1.3. Hàn phong thấp xâm nhập, khí huyết ứ trệ

Theo y học cổ truyền, chứng tê tay trong bệnh lý thoái hóa cột sống cổ nằm trong phạm vi các chứng như “tý chứng”, “kiên bối thống” hay “hạng thống”. Khi phong – hàn – thấp xâm nhập vào kinh lạc, kết hợp với thể trạng vốn đã suy yếu do can thận hư, khí huyết trì trệ thì dễ dẫn đến bế tắc đường kinh, gây nên đau và tê.

“Khí huyết không thông thì sinh tê, phong hàn thấp đọng lại thì sinh đau” – cổ nhân đã đúc kết như vậy. Do đó, trị bệnh phải chú trọng cả bên trong lẫn bên ngoài: vừa bổ khí huyết, vừa khu phong tán hàn, thông kinh hoạt lạc.

Thường gặp nhất là những ngày trời lạnh, mưa ẩm kéo dài, bà con dễ bị cơn tê buốt tay chân hành hạ, nhất là về đêm. Đây cũng là lúc tà khí bên ngoài mạnh, mà chính khí bên trong yếu, dễ bị lấn át.

2. Triệu chứng điển hình và biểu hiện tê tay

2.1. Tê kéo dài từ cánh tay xuống ngón tay

Thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay thường biểu hiện đầu tiên bằng cảm giác tê râm ran như kiến bò, nặng nề ở vùng cánh tay, lan xuống bàn tay và các ngón. Cảm giác này có thể thoáng qua lúc đầu nhưng nếu để lâu không chăm sóc đúng cách sẽ kéo dài và tăng dần mức độ. Bà con có thể thấy tê nhiều về đêm, khi lái xe, bưng bê vật nặng hay đơn giản là cầm nắm đồ vật.

Đôi khi, tay đang cầm bút hay đũa lại bỗng rơi mà không rõ lý do, chính là lúc dây thần kinh đã bị ảnh hưởng nhiều. Triệu chứng tê cũng có thể thay đổi theo từng đốt sống bị thoái hóa: nếu tổn thương ở C5–C6, thường tê ở ngón cái và ngón trỏ; nếu ở C6–C7 thì lan xuống ngón giữa, ngón út.

Lão thường nhắc bà con rằng, cảm giác tê là dấu hiệu ban đầu nhưng cũng là lời cảnh báo sớm. Càng sớm để ý, càng dễ giữ được chức năng vận động của tay về sau.

2.2. Kèm theo đau vai gáy, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ

Tê tay hiếm khi đơn độc mà thường đi kèm các dấu hiệu khác như đau mỏi vùng cổ – vai gáy, nhất là sau khi làm việc nhiều giờ liền hoặc khi mới ngủ dậy. Cổ khó quay, vai cứng, thỉnh thoảng nhói đau từng cơn.

Ngoài ra, nhiều bà con còn bị hoa mắt, chóng mặt, cảm giác choáng váng khi thay đổi tư thế – đặc biệt lúc cúi đầu hay xoay cổ nhanh. Một số người mất ngủ kéo dài, khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không sâu, hay mơ và dễ tỉnh giấc giữa đêm. Những biểu hiện này cho thấy không chỉ phần cơ – xương bị ảnh hưởng mà còn có thể tác động đến tuần hoàn não và hệ thần kinh thực vật.

Theo y học cổ truyền, khi đốt sống cổ bị thoái hóa sẽ làm ứ trệ khí huyết vùng đầu cổ. Khi huyết không nuôi đủ đầu não thì sinh hoa mắt, chóng mặt; khi thận tinh không đủ sẽ gây mất ngủ. Vì thế, trị liệu phải đồng bộ – vừa thông kinh hoạt lạc, vừa dưỡng tâm an thần, bổ can thận cho yên giấc ngủ.

2.3. Có thể phát triển thành thoát vị đĩa đệm, teo cơ

Nếu tình trạng thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay kéo dài mà không được điều chỉnh kịp thời, bà con rất dễ đối mặt với biến chứng nặng hơn. Một trong số đó là thoát vị đĩa đệm cổ – khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm tràn ra ngoài, chèn ép mạnh vào tủy sống và rễ thần kinh. Khi đó, không chỉ tê mà còn mất cảm giác, giảm vận động tay, hoặc đau lan xuống tận chân.

Một số trường hợp còn có biểu hiện teo cơ tay – cánh tay nhỏ lại, yếu dần, mất khả năng cầm nắm chắc. Đây là hậu quả của chèn ép thần kinh kéo dài khiến nuôi dưỡng cơ không đủ. Đến mức này thì việc điều trị phục hồi sẽ phức tạp và cần kiên trì hơn rất nhiều.

Lão luôn khuyên bà con rằng, với bệnh xương khớp, nhất là vùng cổ vai gáy, đừng chủ quan với những dấu hiệu nhỏ như tê tay hay đau vai. Đó là tiếng chuông cảnh báo cần lắng nghe, để có hướng chăm sóc sớm và hợp lý.

3. Chẩn đoán và đánh giá mức độ tổn thương

3.1. Khám lâm sàng – kiểm tra phản xạ và cơ lực

Để đánh giá tình trạng thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay, bước đầu tiên không thể thiếu là khám lâm sàng. Qua đó, bác sĩ sẽ kiểm tra khả năng vận động của cổ, mức độ co cứng cơ vùng gáy, phản xạ thần kinh và sức cơ ở tay. Những bài test đơn giản như giơ tay, cầm nắm, chống đẩy nhẹ… giúp phát hiện sớm sự yếu cơ, mất cảm giác hoặc phản xạ chậm.

Trong y học cổ truyền, việc bắt mạch, quan sát sắc diện, hỏi kỹ triệu chứng kết hợp với thăm khám vùng cổ – vai – tay cũng góp phần định rõ thể bệnh và lựa chọn hướng điều trị phù hợp với thể trạng từng người.

3.2. Cận lâm sàng: X‑quang, CT, MRI

Nếu thấy cần thiết, các bác sĩ sẽ chỉ định chụp X‑quang cột sống cổ để xem hình ảnh đốt sống, phát hiện dấu hiệu thoái hóa như hẹp khe khớp, mọc gai xương. Trường hợp nghi ngờ thoát vị đĩa đệm hoặc chèn ép tủy sống thì chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc cắt lớp vi tính (CT) giúp làm rõ cấu trúc mềm, dây thần kinh và mức độ tổn thương.

Tuy nhiên, kết quả hình ảnh chỉ là một phần. Việc điều trị vẫn phải dựa vào tổng thể biểu hiện bệnh lý, tình trạng thể lực và căn nguyên theo từng thể bệnh trong y học cổ truyền. Chẩn đoán đúng sẽ giúp tránh nhầm lẫn và điều trị lệch hướng.

4. Phương pháp điều trị theo y học cổ truyền

4.1. Nguyên tắc điều trị

Theo quan điểm của y học cổ truyền, điều trị thoái hóa đốt sống cổ gây tê tay phải dựa trên nguyên tắc “biện chứng luận trị”. Nghĩa là, mỗi người bệnh có một thể bệnh riêng – có người do phong hàn thấp xâm nhập, có người do can thận hư, có người do khí huyết ứ trệ lâu ngày.

Nguyên tắc chung là khu phong – tán hàn – trừ thấp, hoạt huyết – thông lạc – dưỡng can thận, kết hợp kiện tỳ bổ khí nếu thấy cơ thể suy nhược. Mỗi giai đoạn bệnh cần phương pháp điều trị phù hợp – không thể áp dụng một bài thuốc cho tất cả.

4.2. Các liệu pháp phổ biến

4.2.1. Châm cứu – bấm huyệt

Châm cứu là một trong những phương pháp trị liệu hiệu quả trong việc làm giảm cảm giác tê mỏi ở tay. Khi tác động vào các huyệt như Kiên tỉnh, Phong trì, Hợp cốc, Ngoại quan… khí huyết sẽ lưu thông tốt hơn, giảm chèn ép thần kinh và phục hồi vận động vùng cổ – vai – tay. Bấm huyệt đi kèm giúp thư giãn cơ, giảm co cứng.

4.2.2. Xoa bóp thảo dược

Xoa bóp bằng dầu hoặc rượu thuốc ngâm từ các vị thảo dược như ngải cứu, quế chi, thiên niên kiện, độc hoạt… sẽ giúp làm ấm kinh lạc, giảm đau, tiêu sưng. Tùy cơ địa, thể bệnh và vùng tổn thương mà lựa chọn cách thực hiện sao cho nhẹ nhàng, đều tay và đúng vị trí.

4.2.3. Uống thuốc thảo dược

Thuốc uống trong y học cổ truyền sẽ tùy theo từng thể trạng. Có bài thiên về bổ can thận, có bài thiên về hoạt huyết trừ phong thấp. Quan trọng là phối ngũ đúng tỷ lệ, cân bằng giữa tấn công và bồi bổ, giữa chữa phần ngọn và nuôi phần gốc.

Trong điều trị bằng y học cổ truyền, lão thường nhấn mạnh sự cá nhân hóa. Mỗi người là một thể bệnh riêng, cần lựa chọn hướng đi phù hợp – không chỉ chữa triệu chứng mà phải dưỡng gốc, hồi phục toàn diện.

5. Cách xử lý tại chỗ và tự chăm sóc hỗ trợ

5.1. Các bài tập nhẹ nhàng tại nhà

Một số động tác như xoay cổ, nâng vai, vươn tay nhẹ nhàng mỗi sáng giúp khớp linh hoạt hơn. Bà con nên kết hợp với hít thở sâu, thư giãn tâm trí để khí huyết lưu thông đều.

5.2. Xoa bóp bấm huyệt tự tác tại nhà

Tự dùng ngón tay cái day ấn nhẹ vào các vùng bị tê, vùng cơ gáy và vai mỗi ngày 5–10 phút cũng giúp giảm tê, cải thiện cảm giác. Tuy nhiên, cần thực hiện nhẹ nhàng, đều tay, tránh dùng lực quá mạnh gây tổn thương mô mềm.

5.3. Điều chỉnh tư thế sinh hoạt

Tư thế khi ngồi làm việc, khi ngủ, khi mang vác đồ nặng… đều cần đúng cách để tránh tăng áp lực lên đốt sống cổ. Dùng gối thấp, tránh xoay cổ đột ngột, nghỉ giải lao giữa giờ làm việc cũng là những điều nên duy trì mỗi ngày.

6. Phòng ngừa tái phát và duy trì sức khỏe lâu dài

6.1. Vận động & dưỡng sinh thường xuyên

Luyện tập các môn nhẹ nhàng như thái cực quyền, khí công, yoga đều đặn giúp duy trì độ dẻo dai của cơ khớp. Không cần luyện nhiều, chỉ cần đều và đúng là được.

6.2. Chế độ sinh hoạt lành mạnh

Ăn uống thanh đạm, đầy đủ dưỡng chất, giữ tinh thần lạc quan, ngủ sớm dậy sớm – đó là gốc rễ cho khí huyết hanh thông, chính khí mạnh thì ngoại tà khó xâm nhập.

6.3. Định kỳ thăm khám chuyên khoa

Dù đã c