Thoái hóa đốt sống cổ: Có nên nằm gối khi ngủ? Hướng dẫn khoa học và hiệu quả

Trong hành trình chữa thoái hóa đốt sống cổ, giấc ngủ đóng vai trò thiết yếu để cơ thể phục hồi. Bà con thường thắc mắc: thoái hóa đốt sống cổ có nên nằm gối không? Theo lão, việc nằm gối có thể giúp giảm đau, cải thiện lưu thông khí huyết nếu chọn đúng loại và tư thế phù hợp. Nhưng nếu kê gối sai, ngược lại có thể khiến các đốt sống bị áp lực, đau nhức nhiều hơn. Bài viết này sẽ phân tích sâu về lợi ích – hạn chế khi nằm gối, cách chọn gối, tư thế ngủ đúng khoa học theo góc nhìn y học cổ truyền kết hợp hiện đại, để giúp bà con ngủ ngon, mạnh khỏe hơn.

1. Vấn đề chính: có nên nằm gối khi ngủ hay không?

1.1 Hiện đại: tác dụng và rủi ro khi kê gối

Theo y học hiện đại, gối kê đầu giúp điều chỉnh tư thế cột sống cổ, tạo sự thẳng hàng giữa đầu – cổ – lưng, từ đó giảm áp lực lên các đốt sống. Khi sử dụng gối phù hợp về độ cao, chất liệu và độ mềm, người bệnh có thể cảm thấy thoải mái hơn khi ngủ, tránh tình trạng căng cơ, mỏi cổ sau khi thức dậy.

Tuy nhiên, gối quá cao hoặc quá mềm lại trở thành yếu tố gây hại. Khi cổ bị gập về trước hoặc vẹo sang bên, các cơ vùng cổ sẽ phải làm việc quá mức để giữ đầu thăng bằng, dẫn đến tình trạng co cứng cơ, tắc nghẽn khí huyết, đau nhức trầm trọng hơn. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc ngủ sai tư thế hoặc gối đầu sai cách là nguyên nhân khiến triệu chứng thoái hóa cột sống cổ trở nên dai dẳng, nhất là vào buổi sáng sau khi ngủ dậy.

1.2 Quan điểm y học cổ truyền

Theo tinh thần y học cổ truyền, mọi biểu hiện đau nhức đều xuất phát từ tắc nghẽn khí huyết, mất điều hòa âm dương, khí huyết không thông thì sinh bệnh. Riêng vùng cổ, nơi hội tụ nhiều đường kinh quan trọng như Đốc mạch, Bàng quang kinh, Tam tiêu kinh… nếu bị chèn ép lâu ngày sẽ làm tổn thương chính khí, sinh đau nhức.

Việc sử dụng gối, dưới góc nhìn Nam y, không chỉ để nâng đỡ đầu mà còn là cách giúp duy trì độ cong sinh lý của cổ, giữ cho các kinh lạc thông suốt, hỗ trợ lưu thông khí huyết khi nghỉ ngơi. Kê gối đúng sẽ hạn chế tà khí xâm nhập, bảo vệ vùng cổ – gáy vốn là nơi dễ bị phong hàn ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu dùng sai cách, khí huyết bị bế tắc, đêm ngủ không sâu, sáng dậy mỏi mệt thì lại phản tác dụng.

“Gối ngủ là phần trợ giúp, không phải mục tiêu. Gối chỉ nên vừa đủ giữ độ thẳng tự nhiên của cổ, chớ để nâng đầu quá cao mà phá thế cân bằng âm dương trong khi nghỉ ngơi.”

1.3 Kết luận y khoa và y học cổ truyền chung

Từ góc nhìn cả Đông và Tây y, có thể khẳng định rằng: người bị thoái hóa đốt sống cổ nên nằm gối nếu biết chọn đúng loại gối và sử dụng đúng cách. Gối phù hợp giúp nâng đỡ vùng cổ, tránh áp lực trực tiếp lên các đốt sống đã bị thoái hóa, đồng thời hỗ trợ lưu thông khí huyết, ngăn ngừa tê bì và đau nhức kéo dài.

Tuy nhiên, điều quan trọng không nằm ở việc có dùng gối hay không, mà là dùng như thế nào. Tư thế ngủ, độ cao gối, chất liệu và khả năng nâng đỡ – tất cả đều phải được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên thể trạng và tình trạng bệnh lý của từng người. Chỉ khi đó, gối ngủ mới thực sự trở thành người bạn đồng hành trong hành trình cải thiện bệnh lý xương khớp vùng cổ.

2. Tiêu chí chọn gối ngủ phù hợp

2.1 Độ cao lý tưởng và hình dáng gối

Khi bàn đến việc thoái hóa đốt sống cổ có nên nằm gối, thì chọn độ cao và hình dáng gối chính là yếu tố tiên quyết. Gối quá thấp sẽ không đủ nâng đỡ, khiến vùng cổ bị lệch, kéo theo sự căng kéo các cơ vùng vai gáy. Gối quá cao lại làm đầu bị gập xuống, tăng áp lực lên các đốt sống cổ vốn đã tổn thương.

Theo kinh nghiệm chuyên môn, độ cao lý tưởng của gối khi đã nằm xuống và đầu lún vừa đủ là khoảng 3 đến 5 cm. Với người có thân hình to lớn, cổ dài thì có thể tăng lên chút ít nhưng vẫn nên giữ ở mức trung bình. Hình dáng gối nên phù hợp với tư thế ngủ: nếu nằm ngửa thường xuyên thì gối dạng lõm giữa giúp cố định gáy rất tốt. Nếu nằm nghiêng là chủ yếu, nên chọn gối có phần nhô cao ở vai và lõm ở chỗ tai để tránh xoay cổ.

“Giữ cho cổ được thư giãn và đúng trục cột sống khi ngủ là cách bảo vệ các đốt sống đã yếu mòn. Chỉ cần lệch một chút, ngày qua ngày thành bệnh nặng – lão thường hay nhắc bà con như vậy.”

2.2 Chất liệu gối

Một chiếc gối tốt không chỉ nằm ở hình dáng mà còn ở chất liệu. Gối quá cứng có thể gây đau vùng chẩm sau đầu, gối quá mềm lại không đủ lực nâng đỡ, khiến cổ bị võng xuống. Với người bị thoái hóa cột sống cổ, chất liệu lý tưởng là cao su non – có độ đàn hồi vừa phải, giúp phân bổ lực đều, không gây áp lực lên một điểm.

Gối bằng mút hoạt tính (memory foam) hoặc loại có kết hợp hạt massage nhẹ, nếu dùng đúng cách và đúng thời điểm, cũng mang lại cảm giác dễ chịu. Gần đây có một số loại gối thảo dược hoặc gối tỏa nhiệt nhẹ – nếu đảm bảo được độ nâng đỡ thì cũng có thể sử dụng, tuy nhiên cần tránh lạm dụng hoặc dùng suốt đêm gây tích nhiệt.

Dưới góc nhìn của y học cổ truyền, chất liệu gối cũng cần “hòa khí – dưỡng huyết”. Tức là không gây nóng vùng đầu, không cản trở hô hấp, và không tích ẩm khiến phong tà dễ xâm nhập. Bà con nên ưu tiên loại có khả năng thoát khí, hút mồ hôi tốt – đó cũng là cách dưỡng khí trong giấc ngủ mà lão vẫn thường khuyên.

2.3 Vỏ và vệ sinh gối

Một điểm quan trọng nữa là vỏ gối và cách bà con bảo quản gối ngủ. Vỏ gối tiếp xúc trực tiếp với vùng đầu – cổ suốt đêm, nên cần sạch sẽ, mềm mại, thấm hút tốt. Chất liệu như cotton, tre hoặc lanh thường được khuyên dùng vì nhẹ, dễ vệ sinh và không tích nhiệt. Những loại vỏ quá bí hoặc nhân tạo dễ gây ngứa da, nổi mẩn, mất giấc ngủ.

Việc vệ sinh gối và thay gối định kỳ cũng không kém phần quan trọng. Theo các chuyên gia, một chiếc gối nên được thay sau 12 đến 18 tháng sử dụng, tùy tình trạng thực tế. Nếu thấy gối xẹp lún, mất đàn hồi, hoặc có mùi ẩm, nên thay mới ngay để tránh nấm mốc và vi khuẩn xâm nhập vùng cổ gáy – nơi khí huyết vốn đã kém lưu thông khi bị thoái hóa.

“Gối không sạch thì ngủ cũng chẳng yên. Ngủ chẳng yên thì khí huyết đâu mà nuôi dưỡng các đốt sống – lão vẫn nhắn nhủ bà con giữ gối như giữ giấc ngủ vậy.”

3. Tư thế nằm ngủ đúng cho người thoái hóa cổ

3.1 Nằm ngửa – tư thế ưu tiên

Nằm ngửa là tư thế được khuyến nghị cho người bị thoái hóa đốt sống cổ vì giúp giữ cổ ở vị trí trung lập, cân bằng với trục cột sống. Khi nằm ngửa, phần đầu – cổ – lưng tạo thành một đường thẳng tự nhiên, tránh được tình trạng lệch vẹo hay xoay cổ quá mức.

Bà con nên chọn gối có lõm giữa để đỡ phần gáy và nhẹ nhàng nâng đỡ đầu. Nếu cần, có thể kê thêm một chiếc gối nhỏ dưới đầu gối để làm dịu áp lực ở lưng dưới. Cách này phù hợp cho những người thường đau mỏi cả vùng lưng – cổ.

“Nằm ngửa, giữ cổ thẳng, hơi cúi nhẹ tự nhiên – như dòng nước lặng lẽ chảy xuôi. Đó là thế nằm mà khí huyết dễ dàng lưu thông, kinh lạc không bị tắc nghẽn.”

3.2 Nằm nghiêng – thay đổi linh hoạt khi cần

Nằm nghiêng cũng là một lựa chọn được chấp nhận, miễn là giữ cho vai và cổ được thẳng hàng. Gối đầu lúc này nên dày hơn một chút so với khi nằm ngửa, để bù phần khoảng cách từ đầu đến vai. Gối cần đủ cứng để giữ cổ không bị võng xuống, nhưng vẫn mềm để tránh gây tê vùng tai hay gò má.

Bà con có thể kẹp thêm một chiếc gối nhỏ giữa hai chân để hỗ trợ phần hông, hoặc một chiếc gối sau lưng để giữ tư thế ổn định. Điều quan trọng là phải tránh tư thế cuộn người quá mức khiến cổ bị gập. Cần thay đổi tư thế một cách nhẹ nhàng trong đêm để máu huyết lưu thông, tránh nằm yên quá lâu một bên sẽ gây tê mỏi.

3.3 Tuyệt đối tránh nằm sấp

Nằm sấp là tư thế không nên áp dụng cho người bị thoái hóa cột sống cổ. Khi nằm sấp, cổ thường phải xoay sang một bên suốt nhiều giờ, gây xoắn vặn các cơ vùng cổ và tăng áp lực lên các đốt sống. Ngoài ra, tư thế này còn làm chèn ép ngực, bụng, cản trở hô hấp và tuần hoàn máu.

Ngay cả người bình thường nếu duy trì tư thế nằm sấp lâu dài cũng có thể dẫn đến thoái hóa hoặc lệch vẹo cột sống cổ. Vì thế, bà con nên rèn luyện thói quen nằm ngửa hoặc nằm nghiêng đúng cách ngay từ đầu, để tránh bệnh tiến triển nặng hơn.

4. Lưu ý sinh hoạt kết hợp cải thiện hiệu quả

4.1 Tập vận động và giãn cơ cổ vai

Giấc ngủ chỉ là một phần trong hành trình cải thiện tình trạng thoái hóa. Ngoài việc lựa chọn gối và tư thế ngủ phù hợp, bà con cần dành thời gian mỗi ngày để vận động nhẹ nhàng vùng cổ – vai. Các động tác như nghiêng đầu sang hai bên, xoay cổ vòng tròn, gập duỗi cổ chậm rãi có thể giúp giãn cơ, thông kinh hoạt lạc, giảm cứng khớp.

Tuy nhiên, tránh vận động mạnh đột ngột hoặc lắc cổ quá mức. Mỗi bài tập chỉ nên thực hiện trong thời gian ngắn, đều đặn mỗi ngày, vào sáng sớm hoặc trước khi ngủ là thời điểm khí huyết dễ điều hòa.

4.2 Sinh hoạt hợp lý, hạn chế ngồi lâu

Ngồi lâu một chỗ, nhất là ngồi trước máy tính hoặc cúi đầu dùng điện thoại, là nguyên nhân phổ biến khiến tình trạng thoái hóa trở nên nặng hơn. Khi ngồi, cần giữ thẳng lưng, đầu ngẩng nhẹ, tránh gập cổ về trước. Sau mỗi 30–45 phút, nên đứng dậy, đi lại hoặc xoay nhẹ cổ vai vài vòng.

Lão vẫn thường dặn bà con: “Ngồi nhiều mà không động, khí huyết không lưu, bệnh nào cũng nặng thêm. Phòng bệnh từ thói quen sinh hoạt vẫn là gốc của dưỡng sinh.”

4.3 Chườm nóng – lạnh và điều dưỡng khí huyết

Tùy vào từng giai đoạn đau mà có thể áp dụng chườm nóng hoặc lạnh cho vùng cổ. Khi cơ bị co cứng, đau âm ỉ – chườm nóng giúp tăng lưu thông khí huyết. Khi có biểu hiện viêm cấp, sưng – có thể dùng chườm lạnh trong thời gian ngắn để giảm sung huyết. Tuy nhiên, không nên tự ý lạm dụng mà cần lắng nghe phản ứng của cơ thể.

Ngoài ra, một số bà con dùng gối thảo dược với các thành phần như quế chi, thiên niên kiện, đương quy… để trợ ngủ và hỗ trợ lưu thông khí huyết. Đây là liệu pháp bổ trợ, cần dùng đúng liều lượng, đúng thời điểm, kết hợp với nghỉ ngơi điều độ thì mới phát huy được công dụng lâu dài.

5. Lời khuyên của lão

Thoái hóa đốt sống cổ là quá trình tổn thương tích lũy, không thể vội vàng. Lựa chọn gối phù hợp, tư thế nằm đúng, kết hợp với thói quen sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp bà con đi từng bước vững chắc trên con đường phục hồi.

“Ngủ là lúc thân thể được điều hòa, nhưng nếu ngủ không đúng, thân lại càng thêm bệnh. Gối chỉ là vật ngoài thân, nhưng dùng đúng thì giúp an thần – thông khí – dưỡng tạng. Bà con nên thuận theo lẽ tự nhiên, giữ cơ thể hài hòa thì mới mong nhẹ bệnh – khỏe tâm.”