Thoái hóa đốt sống cổ có chữa khỏi được không? Phương pháp hiệu quả lâu dài

Bà con thân mến, nhiều người đến khám và thường trăn trở hỏi lão: “Thoái hóa đốt sống cổ có chữa khỏi được không?”. Đây là căn bệnh phổ biến hiện nay, ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống sinh hoạt, công việc và cả tinh thần của người bệnh. Bài viết này, lão xin chia sẻ một cách nhìn cặn kẽ hơn về căn bệnh này từ góc độ y học cổ truyền, giúp bà con hiểu rõ bản chất, biết mình đang ở giai đoạn nào và có hướng xử trí đúng đắn. Cách tiếp cận của y học cổ truyền không chỉ là chữa triệu chứng, mà là tìm căn nguyên và điều hòa tổng thể cơ thể, từ đó giúp người bệnh sống khỏe cùng bệnh, từng bước cải thiện chất lượng cuộc sống.

1. Bệnh lý thoái hóa đốt sống cổ là gì và có chữa khỏi không?

1.1. Cơ chế bệnh theo y học hiện đại và mức độ hồi phục

Thoái hóa đốt sống cổ là tình trạng tổn thương mạn tính xảy ra tại các đốt sống vùng cổ, thường bắt đầu từ sự suy giảm chất lượng đĩa đệm, hẹp khe khớp, hình thành gai xương và thoát vị nhẹ. Các tổn thương này dẫn đến chèn ép dây thần kinh, gây đau nhức vùng cổ, vai gáy, thậm chí lan xuống cánh tay, gây tê bì, yếu cơ và hạn chế vận động.

Theo y học hiện đại, đây là một quá trình lão hóa tự nhiên của cột sống, thường gặp ở người ngoài 40 tuổi, đặc biệt là những người làm việc văn phòng, ngồi lâu, cúi nhiều, ít vận động. Bệnh tiến triển chậm, kéo dài và khó phục hồi hoàn toàn như ban đầu. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và áp dụng đúng phương pháp điều trị, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trên thực tế, rất ít trường hợp “chữa khỏi” theo nghĩa hoàn toàn biến mất. Thay vào đó, mục tiêu điều trị là làm chậm tiến trình thoái hóa, giảm đau, cải thiện chức năng vận động và duy trì trạng thái ổn định lâu dài.

1.2. Quan điểm bổ sung từ y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, thoái hóa đốt sống cổ thuộc phạm vi các chứng bệnh như “kiên bối thống”, “tý chứng” – chỉ những biểu hiện đau vùng cổ vai do khí huyết bế tắc, phong hàn thấp xâm nhập, can thận hư tổn, kinh lạc tắc nghẽn. Căn nguyên được xác định theo thể bệnh cụ thể của mỗi người, có thể do phong hàn thấp, huyết ứ, hay do khí huyết hư tổn, can thận yếu…

Nguyên tắc điều trị trong y học cổ truyền là biện chứng luận trị – tức là dựa vào thể trạng cụ thể để lựa chọn phép trị phù hợp. Mục tiêu là khu phong, tán hàn, trừ thấp, hoạt huyết, bổ can thận, thông kinh hoạt lạc, từ đó làm giảm đau, tăng vận động và ngăn ngừa tái phát. Mỗi người bệnh là một cơ địa riêng, cần điều trị phù hợp với thể tạng và nguyên nhân sâu xa.

Y học cổ truyền không đặt nặng khái niệm “chữa khỏi hoàn toàn” như trong y học hiện đại. Thay vào đó là sự hài hòa cơ thể, làm mạnh chính khí để chống lại tà khí. Với sự kiên trì, điều trị đúng cách và kết hợp vận động hợp lý, người bệnh hoàn toàn có thể đưa bệnh về trạng thái ổn định và sống khỏe lâu dài.

2. Phân loại thể bệnh và mục tiêu điều trị

2.1. Thể can‑thận âm hư & khí huyết ứ trệ

Thể bệnh này thường gặp ở người có cơ địa yếu, tuổi trung niên trở lên, lao lực kéo dài hoặc từng mắc các bệnh mạn tính. Người bệnh thường cảm thấy đau âm ỉ vùng cổ gáy, đau lan xuống vai, tay, có cảm giác tê bì, ù tai, tiểu đêm nhiều, chân tay mỏi, hay quên, mất ngủ nhẹ.

Y học cổ truyền cho rằng nguyên nhân là do can thận âm hư, khí huyết không đầy đủ để nuôi dưỡng cân mạch, khiến kinh lạc bế tắc, sinh ra đau nhức. Phép trị là bổ can thận, dưỡng âm, hoạt huyết, thông kinh để giảm đau và tăng sức bền cho cột sống cổ.

2.2. Thể viêm cấp do phong hàn thấp

Thể này xuất hiện đột ngột sau khi bị nhiễm lạnh, thời tiết thay đổi, hoặc tắm nước lạnh về đêm. Người bệnh đau cổ dữ dội, vùng gáy cứng, xoay trở khó khăn, kèm theo cảm giác sợ lạnh, đau tăng khi trời lạnh hoặc sau hắt hơi, ho, cúi đầu.

Nguyên nhân chủ yếu do phong hàn thấp tà xâm nhập làm tắc kinh lạc, khí huyết không thông. Phép trị là khu phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc. Cần kết hợp xoa bóp, châm cứu và chườm ấm để tăng hiệu quả điều trị.

2.3. Thể khí trệ huyết ứ

Thường xảy ra sau các chấn thương nhẹ vùng cổ, sai tư thế đột ngột, hoặc làm việc kéo dài với tư thế cúi, nghiêng cổ. Triệu chứng điển hình là đau dữ dội tại một điểm vùng cổ gáy, kèm theo co cứng cơ, vận động bị hạn chế, đau tăng khi xoay đầu.

Nguyên nhân theo y học cổ truyền là do khí trệ huyết ứ, làm bế tắc kinh lạc. Phép trị là hoạt huyết, hóa ứ, hành khí, thư cân giải uất. Cần kết hợp vận động trị liệu nhẹ nhàng và dùng các phương pháp không dùng thuốc để phục hồi chức năng vận động vùng cổ.

3. Phương pháp điều trị không dùng thuốc

3.1. Châm cứu, điện châm, thủy châm

Châm cứu từ lâu đã được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để điều trị các chứng đau mạn tính, đặc biệt là thoái hóa đốt sống cổ. Thông qua việc tác động vào các huyệt đạo như phong trì, thiên trụ, kiên tỉnh, đại chùy…, châm cứu giúp khai thông kinh lạc, làm giãn cơ, lưu thông khí huyết và giảm chèn ép lên rễ thần kinh. Lão vẫn thường nhắc bà con rằng, cốt lõi của liệu pháp này không phải là “châm để khỏi” mà là “châm để khai thông” – như mở dòng nước tắc nghẽn để dòng chảy được thuận hòa.

Phương pháp điện châm là sự kết hợp giữa châm cứu truyền thống và dòng điện sinh học tần số thấp. Kỹ thuật này có thể làm tăng hiệu quả giảm đau và phục hồi vận động nhanh hơn, nhất là trong những trường hợp bệnh đã lâu ngày. Ngoài ra, thủy châm – đưa một lượng nhỏ thuốc (thường là thuốc cổ truyền hoặc vitamin nhóm B) vào huyệt – cũng là lựa chọn hỗ trợ hữu ích trong điều trị thoái hóa đốt sống cổ.

Các phương pháp này cần được thực hiện bởi người có chuyên môn, phối hợp đúng huyệt, đúng tạng phủ, đúng thời điểm thì mới phát huy được tác dụng điều trị lâu dài.

3.2. Xoa bóp bấm huyệt và cứu ngải

Xoa bóp bấm huyệt là phương pháp tác động cơ học bằng tay vào vùng cổ vai gáy và các huyệt liên quan. Việc day, ấn, miết theo trình tự giúp giải phóng điểm co cứng cơ, làm mềm mô liên kết, đồng thời kích thích lưu thông khí huyết. Với người bệnh thoái hóa đốt sống cổ thể khí huyết ứ trệ hay phong hàn thấp, xoa bóp đúng cách sẽ giúp dịu cơn đau, giảm căng cơ và phục hồi vận động một cách tự nhiên.

Song hành với xoa bóp, cứu ngải là liệu pháp dùng nhiệt từ ngải cứu sấy khô hơ nóng tại các huyệt vị. Cứu ngải có tác dụng ôn thông kinh lạc, khử hàn, làm ấm sâu vào huyệt và tăng hiệu quả giảm đau. Đây là phương pháp đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ, đều tay và quan sát kỹ phản ứng cơ thể người bệnh.

Lão thường nói: “Cứu là hành động truyền hơi ấm, mà hơi ấm thì phải vừa đủ – đủ để máu huyết khơi thông, mà không làm cơ thể bị xung động quá mức”. Vì thế, phương pháp này cần nhẹ nhàng, từ tốn và kiên trì.

3.3. Vận động trị liệu và tập luyện hỗ trợ

Không thể chỉ dùng thuốc hay châm cứu mà bỏ qua vai trò quan trọng của vận động trị liệu. Với người thoái hóa đốt sống cổ, vận động đúng là một phần không thể thiếu trong quá trình phục hồi và duy trì sức khỏe lâu dài. Những bài tập nhẹ nhàng như xoay cổ, nghiêng đầu, kéo giãn cột sống cổ đúng kỹ thuật có thể hỗ trợ cải thiện tầm vận động và giảm chèn ép.

Thêm vào đó, bà con có thể tập luyện các môn nhẹ nhàng như yoga, khí công, đi bộ hoặc thiền. Các phương pháp này không chỉ giúp thư giãn tinh thần mà còn điều hòa khí huyết, làm khỏe gân cốt. Tuy nhiên, không nên tự ý tập những bài quá sức hay sai tư thế, vì điều này có thể khiến tình trạng bệnh nặng thêm.

Lão khuyên bà con nên tham khảo ý kiến thầy thuốc để được hướng dẫn bài tập phù hợp với thể trạng và giai đoạn bệnh. Việc tập luyện đều đặn, đúng phương pháp sẽ giúp kiểm soát tốt triệu chứng, giảm dần sự phụ thuộc vào thuốc và nâng cao chất lượng sống mỗi ngày.

4. Phương pháp dùng thuốc từ y học cổ truyền

4.1. Nguyên tắc dùng thuốc theo thể trạng

Trong y học cổ truyền, việc dùng thuốc điều trị thoái hóa đốt sống cổ không dựa vào một bài thuốc chung cho tất cả, mà phải căn cứ vào thể bệnh, cơ địa và mức độ tiến triển của từng người. Nguyên tắc chung là: bổ chính khu tà, điều hòa khí huyết, bổ can thận, thông kinh hoạt lạc, khu phong trừ thấp.

Người bệnh thể hư – cần bổ; thể thực – cần tả; khí huyết ứ trệ – cần hoạt huyết, hành khí; phong hàn thấp xâm – cần khu phong, tán hàn, trừ thấp. Việc phối ngũ dược liệu phải đúng lý, đúng chứng thì mới phát huy được công năng điều trị. Do đó, dùng thuốc cổ truyền cũng cần sự chẩn đoán kỹ lưỡng từ người có chuyên môn, không nên tự ý sắc uống theo mách bảo hay kinh nghiệm dân gian một cách tùy tiện.

4.2. Một số bài thuốc thường được sử dụng

• Thể hàn thấp: Thường gặp khi đau tăng vào ngày lạnh, trời ẩm. Dược liệu thường dùng gồm: Can khương, Thiên niên kiện, Quế chi, Thương truật, Phòng phong… Có tác dụng tán hàn, trừ thấp, ôn kinh hoạt lạc.
• Thể khí huyết ứ trệ: Biểu hiện đau chói, một điểm cố định, kèm bầm tím hoặc cứng cục bộ. Thường phối hợp các vị: Đương quy, Xuyên khung, Ích mẫu, Hồng hoa, Cốt toái bổ, Kê huyết đằng để hoạt huyết hóa ứ, giảm đau, phục hồi vận động.
• Thể can thận âm hư: Đau mỏi kéo dài, mạn tính, kèm hoa mắt, ù tai, đau lưng gối. Thường dùng: Thục địa, Kỷ tử, Đỗ trọng, Ngưu tất, Thỏ ty tử để bổ can thận, mạnh xương gân, dưỡng âm huyết.

Bà con lưu ý, không có bài thuốc nào là “chuẩn” cho tất cả mọi người. Mỗi người là một “phương trình riêng” cần được giải bằng sự am hiểu về tạng phủ, bệnh căn và thể lực hiện tại.

4.3. Phương pháp hỗ trợ ngoài uống thuốc

Bên cạnh việc dùng thuốc, các biện pháp hỗ trợ như chườm ấm bằng ngải cứu rang muối, lá lốt, lá đinh lăng… có thể giúp làm dịu vùng đau, tăng tuần hoàn tại chỗ. Bà con có thể tự thực hiện tại nhà, nhưng cần đảm bảo nhiệt độ vừa đủ, tránh gây bỏng hoặc kích ứng da.

Ngoài ra, cần ăn uống đủ chất, hạn chế thực phẩm lạnh, dầu mỡ nhiều; tránh nằm điều hòa lạnh sâu về đêm; không bê vác vật nặng hay ngồi một chỗ quá lâu. Những việc tưởng chừng nhỏ này lại ảnh hưởng rất lớn đến tiến trình hồi phục và phòng bệnh tái phát.

5. Lời khuyên từ y học cổ truyền và những lưu ý cần thiết

Trong hành trình điều trị bệnh, điều quan trọng không nằm ở phương pháp nào tiên tiến nhất, mà ở chỗ có kiên trì và đúng hướng hay không. Lão khuyên bà con khi bước vào điều trị thoái hóa đốt sống cổ, cần ghi nhớ mấy điều:

1. Hiểu rõ bệnh của mình: Phải nắm được bệnh ở thể gì, đang ở giai đoạn nào – từ đó mới lựa chọn phương pháp và lộ trình điều trị phù hợp.
2. Không nóng vội: Dù là thuốc uống hay châm cứu, xoa bóp, đều cần thời gian để cơ thể đáp ứng. Việc đốt cháy giai đoạn chỉ khiến bệnh khó kiểm soát hơn.
3. Không tự ý kết hợp nhiều phương pháp: Tránh việc tự phối thuốc hoặc thay đổi phương pháp điều trị liên tục mà không có tư vấn chuyên môn.
4. Chăm vận động – đúng cách: Phải tập luyện đúng kỹ thuật, vừa sức. Tránh tập luyện quá sức khi cơ thể chưa đủ hồi phục.
5. Tái khám định kỳ: Để theo dõi tiến triển bệnh, điều chỉnh bài thuốc, hoặc bổ sung liệu pháp hỗ trợ khi cần thiết.

Lão vẫn thường dặn rằng, thân thể như mảnh ruộng – có chỗ cao, có chỗ thấp, có nơi khô, có nơi ẩm. Muốn chăm ruộng tốt phải hiểu đất, hiểu cây. Bệnh cũng thế – không thể trị giống nhau cho mọi người. Mỗi người phải hiểu mình, giữ mình, và đi đúng hướng thì mới mong ổn định lâu dài.

Hy vọng những chia sẻ trong bài viết đã giúp bà con phần nào hiểu rõ hơn về câu hỏi “thoái hóa đốt sống cổ có chữa khỏi được không” và có định hướng điều trị, phòng bệnh phù hợp theo tinh thần y học cổ truyền – lấy con người làm gốc, lấy điều hòa làm đầu. Điều quan trọng nhất vẫn là giữ cho thân tâm được thuận, đừng để áp lực của bệnh làm rối nhịp sống. Mỗi bước điều trị đúng là một bước gần lại với sự an ổn và khỏe mạnh lâu dài.