Vỏ quýt khô

Bà con thân mến,

Lão từng nói: “Người xưa để lại không chỉ bài thuốc, mà còn để lại cả cách nhìn thấu đáo từ những điều nhỏ nhất.” Mà có lẽ, trong kho tàng những “điều nhỏ” ấy, vỏ quýt khô – hay còn gọi là trần bì – là thứ nhiều bà con mình thường bỏ đi mà không ngờ rằng, đó lại là một vị thuốc quý, ngấm đẫm tinh hoa của Y học cổ truyền.

Chuyện cái vỏ tưởng là bỏ, hóa ra lại quý hơn cả ruột

Ngày còn làm bác sĩ quân y trên vùng cao phía Bắc, lão từng thấy các cụ phơi vỏ quýt trên mái đá, cho vào túi vải treo đầu giường. Lúc ấy, lão chỉ nghĩ các cụ giữ lại cho thơm, ai ngờ đó chính là bài thuốc trị ho, hóa đờm, điều khí – từ chính những thứ tưởng là “rác nhà bếp”.

Lão từng dặn bà con: “Cái gì tự nhiên sinh ra đều có lý do của nó. Vỏ quýt không nằm ngoài quy luật ấy.”

Theo y thư cổ như “Bản thảo cương mục”, trần bì có vị cay đắng, tính ôn; quy vào phế và tỳ. Nó giúp hành khí, kiện tỳ, táo thấp, tiêu đờm – nói cho dễ hiểu là giúp cho đường hô hấp thông suốt, đường tiêu hóa dễ chịu, và làm khí huyết lưu thông.

Vì sao Đông y trọng dụng trần bì?

Trong Đông y, mọi thứ đều xoay quanh khí – huyết – tạng phủ. Mà vỏ quýt khô chính là vị thuốc giúp điều hòa khí, đặc biệt là khí ở tỳ và phế. Khí tỳ yếu thì ăn không tiêu, đầy bụng, ợ hơi. Khí phế yếu thì ho khan, khò khè, tức ngực. Trần bì đi vào cả hai, nên rất hữu dụng.

Lão nói rõ hơn cho bà con dễ hình dung: Trần bì giống như người giữ nhịp trong dàn nhạc. Khi khí trong người loạn, người ta dễ bị đầy trướng, nôn nao, buồn nôn. Trần bì vào, điều khí lại, khí thông thì huyết mới hòa, bệnh mới lui.

Ứng dụng trần bì trong đời sống hàng ngày – lão mách nước

• Ho lâu ngày, đờm dính: Sắc trần bì với gừng tươi và mật ong, uống ấm mỗi sáng.
• Ăn không tiêu, đầy bụng: Trần bì tán bột, pha cùng nước ấm hoặc hãm như trà, uống sau bữa ăn.
• Người hay ợ hơi, buồn nôn: Trần bì 6g, hậu phác 4g, cam thảo 2g – sắc uống trong ngày, chia làm 2 lần.

Bà con nhớ nhé, vỏ quýt càng để lâu thì dược tính càng cao. Có người gọi đó là “trần bì niên kỷ”, tức là để càng lâu năm càng quý. Nhưng nếu không có loại cũ, vỏ quýt phơi khô sau 6 tháng cũng đã có thể dùng làm thuốc.

Đừng coi thường mấy thứ bỏ đi

Lão hay gặp cảnh này: nhà có trẻ ho mãi không dứt, người lớn thì bụng dạ chướng lên vì rối loạn tiêu hóa. Hỏi ra mới biết, toàn chạy đi mua thuốc Tây, kháng sinh, men tiêu hóa. Trong khi chỉ cần vài lát trần bì, sắc lên, dùng đúng cách – bao nhiêu chuyện phiền lại hóa đơn giản.

“Nam dược trị Nam nhân” – Lão luôn nhắc lại câu ấy, để thấy được sự tinh thông của tổ tiên khi chọn cây cỏ gần mình để chữa bệnh cho chính mình.

Lời dặn từ Lão – Đừng để tinh hoa bị lãng quên

Chúng ta sống trong thời hiện đại, thuốc men đầy đủ, nhưng cũng dễ quên đi những điều giản dị mà sâu sắc. Vỏ quýt – chỉ là một mảnh vỏ thôi, nhưng nếu biết dùng, nó có thể là vị cứu tinh trong những lúc cần kíp.

Lão khuyên bà con, từ nay ăn quýt đừng vứt vỏ. Rửa sạch, phơi khô, cất vào hũ. Đến khi cần – dùng làm trà, làm thuốc, hay đơn giản là để phòng thơm – đều có ích. Đó cũng là cách sống tiết kiệm, biết ơn thiên nhiên, và giữ gìn tinh hoa của cha ông.

Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc