Âm dương

Âm Dương là nguyên lý cơ bản trong y học cổ truyền, là nền tảng của mọi biện chứng và điều trị. Trong việc khám bệnh, người thầy thuốc giỏi trước tiên cần phân biệt được Âm và Dương, từ đó mới có thể tìm ra phương pháp điều trị chính xác. Như Trương Cảnh Nhạc đã nói: “Phàm khám bệnh điều trị, trước hết phải xét Âm Dương, đó là cương lĩnh của đạo làm thuốc. Âm dương không lầm lẫn, chữa bệnh không thể sai được.”

Âm Dương không chỉ là một khái niệm lý thuyết, mà là một phương pháp thực hành trong chẩn đoán bệnh tật. Chúng ta có thể tìm hiểu qua các triệu chứng lâm sàng như sắc mặt, mạch tượng, và thần sắc của bệnh nhân. Những biểu hiện này có thể giúp ta phân biệt rõ ràng Âm hay Dương đang thống trị trong cơ thể người bệnh, từ đó mà phán đoán được phương hướng điều trị đúng đắn.

Âm Dương là tổng cương của Bát cương biện chứng, bao gồm biểu lý, hàn nhiệt, hư thực – và chính vì thế, việc phân biệt rõ Âm Dương là bước đầu tiên và quan trọng trong bất kỳ chẩn đoán nào.

Vậy làm sao để phân biệt được Âm và Dương trong cơ thể? Những dấu hiệu biểu hiện rõ ràng nhất có thể thấy qua thời gian trong ngày. Người bị Dương hư sẽ cảm thấy khó chịu vào ban đêm, khi Âm khí vượng, trong khi đó người có Âm hư lại sẽ thấy bệnh nặng vào buổi sáng, khi Dương khí mới bắt đầu vượng. Đây là một trong những tiêu chí quan trọng để nhận diện và phân loại bệnh tật theo Âm Dương.

Chúng ta cần nhớ rằng, trong Đông y, Dương thịnh thì bệnh thường phát sinh nhanh chóng, nhưng khi gặp Âm hỗ trợ thì bệnh có thể giảm nhẹ vào ban đêm. Trái lại, khi Âm thịnh, bệnh phát triển chậm rãi, và nếu gặp Dương trợ lực vào ban ngày thì bệnh có thể có dấu hiệu thuyên giảm. Điều này thể hiện mối quan hệ hỗ trợ qua lại giữa Âm và Dương trong cơ thể.

Những điều này rất có giá trị chỉ đạo đối với Đông y, giúp ta hiểu rằng trạng thái bệnh lý có thể thay đổi tùy theo sự chuyển động của Âm Dương trong cơ thể, và phương pháp điều trị cần linh hoạt theo từng giai đoạn.

Về nguyên lý trị liệu, khi Dương hư, cơ thể cần được bồi bổ Dương khí, từ đó có thể chống lại hàn tà. Nếu Âm hư, thì phải bổ Âm để cân bằng cơ thể, đồng thời tránh các tác động nhiệt gây hại. Sự kết hợp giữa bổ Dương và bổ Âm sẽ tạo ra một trạng thái cân bằng, giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng.

Lão Tuấn thường dặn bà con: “Cần phải phân biệt rõ Âm Dương trong cơ thể, rồi từ đó mới biết bệnh là hư hay thực, nóng hay lạnh, và có cách trị liệu hợp lý. Cứ như thế mãi thì hại lắm đấy, đừng để mình vào tình thế khó cứu vãn.”

Trong việc điều trị, không chỉ cần dùng thuốc, mà còn phải có chế độ sinh hoạt hợp lý, ăn uống đúng cách và duy trì một lối sống phù hợp với bản chất Âm Dương của cơ thể. Cái này bà con cần chú ý, không chỉ mỗi việc dùng thuốc mà thôi. Chăm sóc cơ thể từ gốc là cách thức mà Lão Tuấn luôn khuyến khích.

Và trong khi khám chữa bệnh, bà con nhớ rằng không phải lúc nào thuốc là giải pháp duy nhất. Hãy để cơ thể tự điều chỉnh, hỗ trợ và bổ sung cho sự chuyển hóa của Âm Dương, đồng thời duy trì những thói quen giúp cân bằng giữa Âm và Dương.

Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc