Thoái hóa đốt sống cổ: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị yhct

Bà con thân mến, trong thời buổi hiện đại, không ít người phải đối mặt với tình trạng thoái hóa đốt sống cổ – một chứng bệnh tưởng như đơn giản nhưng lại dai dẳng, ảnh hưởng đến sinh hoạt thường ngày. Đặc biệt là những ai làm văn phòng, ít vận động, hay ngồi sai tư thế thì nguy cơ mắc bệnh lại càng cao. Bài viết này, lão xin chia sẻ những kiến thức chuyên môn từ y học truyền thống, giúp bà con hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng của căn bệnh này để có hướng điều chỉnh sớm, phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe cổ – vai – gáy một cách hiệu quả.

1. Nguyên nhân gây thoái hóa đốt sống cổ

1.1 Khí huyết ứ trệ và tắc kinh lạc

Theo y học cổ truyền, cơ thể con người vận hành được là nhờ khí huyết lưu thông. Khi khí huyết không điều hòa, các kinh mạch bị tắc nghẽn do phong, hàn, thấp xâm nhập thì vùng cổ vai gáy dễ sinh đau nhức, mỏi tê. Nếu tình trạng này kéo dài mà không được điều trị đúng cách, nó có thể dẫn tới thoái hóa đốt sống cổ. Trong dân gian, người ta hay nói “phong nhập kinh, hàn trệ lạc”, chính là chỉ đến tình trạng này.

Lối sống hiện đại khiến nhiều người làm việc trong môi trường điều hòa, ít vận động, hay bị nhiễm lạnh đột ngột từ gáy, cổ. Đây chính là điều kiện thuận lợi để tà khí như phong – hàn – thấp thừa cơ xâm nhập, làm bế tắc kinh lạc, dẫn đến thoái hóa.

1.2 Can – thận hư tổn

Can chủ gân, thận chủ cốt – đó là nền tảng trong lý luận Đông y khi nói về sự nuôi dưỡng xương khớp. Khi can huyết không đầy đủ thì gân yếu; khi thận khí suy yếu thì xương không được nuôi dưỡng. Những người làm việc lao lực quá độ, thức khuya nhiều năm, ăn uống thất thường, hay căng thẳng kéo dài rất dễ khiến can thận hư hao.

Hư tổn lâu ngày sẽ khiến đĩa đệm cổ kém đàn hồi, xương dễ lão hóa, các khớp thoái hóa nhanh hơn. Đó là lý do mà lão thường khuyên bà con nên giữ thói quen sinh hoạt điều độ, dưỡng sinh từ sớm để bảo vệ can thận và duy trì hệ gân cốt khỏe mạnh.

1.3 Lối sống và tư thế không lành mạnh

Ngày nay, nhiều người trẻ đã mắc thoái hóa đốt sống cổ từ khi mới ngoài 30 tuổi. Một phần nguyên nhân nằm ở tư thế sai khi làm việc – như cúi đầu liên tục khi dùng điện thoại, ngồi vẹo khi lái xe, hay kê gối quá cao khi ngủ. Những thói quen tưởng chừng nhỏ ấy lại âm thầm gây áp lực lên các đốt sống cổ theo thời gian.

Bên cạnh đó, việc ít vận động, không tập luyện thể dục thể thao khiến các cơ vùng cổ – vai – gáy trở nên yếu ớt, không đủ khả năng nâng đỡ cột sống, tạo điều kiện cho quá trình thoái hóa diễn ra sớm và nhanh hơn. Lão luôn nhắc bà con: "Phòng bệnh từ việc nhỏ là cách giữ sức khỏe bền lâu."

2. Triệu chứng và biến chứng thường gặp

2.1 Triệu chứng lâm sàng chính

Thoái hóa đốt sống cổ thường khởi phát âm thầm, ban đầu chỉ là cảm giác mỏi mỏi vùng cổ sau khi làm việc lâu, hay khi thay đổi thời tiết. Dần dần, bà con có thể thấy những cơn đau nhức tăng dần, lan rộng từ gáy ra hai vai, rồi xuống cánh tay. Nhiều người còn gặp tình trạng tê bì tay chân, yếu cơ, khó cử động cổ khi quay sang hai bên hoặc ngửa đầu ra sau.

Có người đau âm ỉ, cũng có người đau dữ dội từng đợt, nhất là khi vận động mạnh hay mang vác nặng. Khi đốt sống cổ bị thoái hóa chèn ép lên rễ thần kinh hoặc mạch máu, người bệnh có thể bị đau đầu, chóng mặt, mất ngủ, ù tai hoặc cảm giác mất thăng bằng. Những triệu chứng này dễ khiến bà con tưởng nhầm sang bệnh khác, nên thường chủ quan hoặc điều trị không đúng cách, làm bệnh kéo dài.

Lão từng nhắc nhở rằng, không phải cứ đau cổ mới là do thoái hóa, nhưng nếu đã đau mỏi kéo dài trên một tháng, nhất là có kèm theo biểu hiện tê, yếu cơ tay hoặc chóng mặt, thì bà con nên đi khám để xác định nguyên nhân kịp thời.

2.2 Biến chứng tiềm ẩn

Nếu thoái hóa đốt sống cổ không được phát hiện và xử trí đúng hướng, nó có thể dẫn đến nhiều biến chứng đáng tiếc. Một trong số đó là thoát vị đĩa đệm cổ – khi lớp nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra ngoài, chèn ép vào tủy sống hoặc dây thần kinh, gây đau lan xuống vai, cánh tay, thậm chí yếu liệt một bên chi trên.

Bên cạnh đó, có người còn xuất hiện hội chứng rối loạn thần kinh thực vật với các biểu hiện như rối loạn nhịp tim, huyết áp không ổn định, vã mồ hôi, run tay, hồi hộp không rõ nguyên nhân. Trường hợp nặng có thể ảnh hưởng đến hô hấp, tiêu hóa hoặc gây mất kiểm soát tiểu tiện.

Một số người bệnh gặp tình trạng gọi là “hội chứng cổ – tim”, trong đó thoái hóa đốt sống cổ gây đau tức ngực, khó thở, dễ nhầm với bệnh tim mạch. Lúc này nếu chỉ điều trị tim mà bỏ qua yếu tố cổ thì triệu chứng vẫn kéo dài không dứt.

Chính vì những biến chứng khó lường này, lão thường khuyên bà con khi thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường liên quan vùng cổ – vai – gáy, hãy chú ý theo dõi và tìm đến cơ sở có chuyên môn để thầy thuốc chẩn đoán, phân biệt rõ nguyên nhân mà có hướng xử trí phù hợp, tránh để bệnh diễn tiến thành mạn tính khó phục hồi.

3. Phương pháp điều trị từ y học cổ truyền

3.1 Châm cứu và cấy chỉ

Trong y học cổ truyền, châm cứu là phương pháp đã có từ lâu đời, được ứng dụng để kích thích huyệt vị, giúp thông kinh hoạt lạc, giảm đau, điều hòa khí huyết. Khi châm cứu vùng cổ – vai – gáy, người thầy thuốc thường lựa chọn các huyệt như Phong Trì, Kiên Tỉnh, Thiên Trụ, Đại Chùy... để cải thiện lưu thông máu, làm mềm cơ và giảm chèn ép.

Châm cứu đúng huyệt, đúng thao tác có thể giúp người bệnh giảm đau cổ, cải thiện vận động, hỗ trợ khôi phục sự linh hoạt của đốt sống cổ. Lưu ý là hiệu quả của châm cứu phụ thuộc rất lớn vào tay nghề và kinh nghiệm của người thực hiện. Nếu thực hiện sai vị trí huyệt, sai kỹ thuật hoặc châm quá sâu, có thể gây tổn thương mô mềm, thậm chí ảnh hưởng đến dây thần kinh.

Cấy chỉ (chôn chỉ tự tiêu vào huyệt) cũng là phương pháp hỗ trợ ngày càng phổ biến, nhất là với những trường hợp mãn tính hoặc tái phát nhiều lần. Khi đưa chỉ catgut vào huyệt vị, cơ thể sẽ phản ứng như một kích thích kéo dài, giúp duy trì hiệu quả điều trị trong nhiều ngày mà không cần châm kim mỗi ngày.

Dù là châm cứu hay cấy chỉ, bà con nên chọn nơi uy tín, có chuyên môn và tay nghề vững vàng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị.

3.2 Xoa bóp, bấm huyệt và nắn chỉnh cột sống

Bên cạnh châm cứu, phương pháp xoa bóp, bấm huyệt là liệu pháp không dùng thuốc được ứng dụng rộng rãi trong điều trị thoái hóa đốt sống cổ. Xoa bóp giúp làm mềm các khối cơ co cứng, tăng tuần hoàn máu, giảm cảm giác tê bì và thư giãn vùng cổ vai gáy. Khi kết hợp bấm huyệt đúng cách, tác động sẽ sâu hơn, giúp khai thông các huyệt đạo bị tắc nghẽn, làm dịu các dây thần kinh bị kích thích.

Các huyệt thường được tác động gồm Phong Trì, Đại Chùy, Kiên Tỉnh, Thiên Tông, Giáp Tích... Mỗi liệu trình nên thực hiện đều đặn từ 10 đến 15 buổi để đạt kết quả tốt. Riêng với nắn chỉnh cột sống, đây là kỹ thuật yêu cầu cao về chuyên môn. Nếu thực hiện đúng, có thể điều chỉnh vị trí sai lệch nhẹ của các đốt sống cổ, giúp giảm chèn ép. Tuy nhiên, nếu không cẩn thận sẽ gây tổn thương mô mềm hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa, nên cần được thực hiện bởi người có tay nghề vững.

3.3 Bài thuốc cổ phương gia giảm

Trong kho tàng y học cổ truyền, có nhiều bài thuốc cổ phương được lưu truyền và ứng dụng cho người mắc thoái hóa đốt sống cổ, mỗi bài phù hợp với thể bệnh cụ thể như thể phong hàn thấp, thể can thận hư, hay thể huyết ứ.

Ví dụ, bài Độc Hoạt Tang Ký Sinh Thang thường dùng trong thể phong hàn thấp, có tác dụng khu phong, tán hàn, trừ thấp, bổ can thận, dưỡng huyết hoạt lạc. Khi gia giảm thêm các vị thuốc như Thục địa, Đỗ trọng, Tục đoạn, Ngưu tất... sẽ tăng cường chức năng bổ thận, cường gân, mạnh cốt.

Có những bài thuốc khác như Quyên Tý Thang, Thân Khương Tán, hay kết hợp các vị như Đương quy, Hoàng kỳ, Ích mẫu, Kê huyết đằng... để hoạt huyết, hành khí, giảm đau, tăng tuần hoàn vùng cổ gáy. Dù là dùng bài thuốc nào, lão vẫn khuyên bà con không nên tự ý sắc uống theo cảm tính, mà cần được thầy thuốc có chuyên môn bắt mạch, phân thể, gia giảm phù hợp để đạt hiệu quả và an toàn.

4. Hướng dẫn phòng ngừa và hỗ trợ tại nhà

4.1 Bài tập dưỡng sinh và vận động nhẹ

Phòng bệnh bao giờ cũng hơn chữa bệnh. Với thoái hóa đốt sống cổ, duy trì vận động hợp lý là điều hết sức quan trọng. Bà con nên dành mỗi ngày ít nhất 15–20 phút để thực hiện các động tác kéo giãn cổ nhẹ nhàng, vươn vai, xoay cổ, lưng và vai theo biên độ thích hợp. Những bài tập dưỡng sinh kết hợp hít thở sâu sẽ giúp cơ thể thư giãn, lưu thông khí huyết, tăng độ linh hoạt cho cột sống cổ.

Ngoài ra, tư thế làm việc cũng rất quan trọng. Khi ngồi làm việc hoặc sử dụng máy tính, bà con nên điều chỉnh màn hình ngang tầm mắt, không cúi đầu lâu; thỉnh thoảng đứng dậy đi lại, xoay vai nhẹ để giảm áp lực lên cổ. Khi ngủ, nên chọn gối thấp vừa phải, không nằm quá mềm hay nghiêng cổ lệch về một phía suốt đêm.

4.2 Chườm dược liệu nóng tại chỗ

Một cách hỗ trợ khá đơn giản và hiệu quả tại nhà là chườm thảo dược. Dùng lá ngải cứu sao với muối hạt, hoặc kết hợp lá lốt, cúc tần, quế chi... rồi bọc trong khăn vải, chườm lên vùng cổ bị đau nhức sẽ giúp làm ấm kinh lạc, giảm co cứng và hỗ trợ lưu thông khí huyết.

Lão khuyên bà con nên chườm vào buổi tối trước khi đi ngủ, không nên chườm quá nóng hoặc quá lâu để tránh phỏng da. Phương pháp này thích hợp trong giai đoạn bệnh nhẹ hoặc hỗ trợ thêm trong thời gian điều trị chuyên sâu, không thay thế hoàn toàn các phương pháp điều trị chính.

5. Ưu điểm – lưu ý khi ứng dụng phương pháp truyền thống

5.1 Ưu điểm

• Điều trị từ gốc theo quan điểm điều hòa khí huyết, bổ can thận, hoạt lạc thông kinh.
• Ít tác dụng phụ, thân thiện với cơ địa người Việt nếu dùng đúng bài thuốc, đúng thể bệnh.
• Kết hợp nhiều phương pháp (châm cứu, xoa bóp, thuốc uống) theo nguyên tắc biện chứng luận trị.

5.2 Lưu ý

• Cần sự kiên trì, không thể nóng vội vì điều trị theo y học cổ truyền thường diễn tiến chậm, bền vững.
• Nên chọn cơ sở và thầy thuốc có chuyên môn, tránh tự điều trị hoặc nghe theo quảng cáo không kiểm chứng.
• Phải được chẩn đoán kỹ lưỡng để xác định thể bệnh, tránh dùng bài thuốc không phù hợp có thể gây phản tác dụng.

Bà con thân mến, bệnh thoái hóa đốt sống cổ có thể âm thầm tiến triển nếu ta không lắng nghe cơ thể mình từ sớm. Y học cổ truyền nhìn người bệnh một cách tổng thể, từ lối sống, khí huyết đến tạng phủ. Lão vẫn thường nói: “Muốn khỏi cổ, phải dưỡng gốc – giữ lưng, vững thận, nuôi gân cốt cho đều.” Vậy nên, bà con đừng đợi đau mới chữa, mà hãy coi việc dưỡng sinh mỗi ngày là cách thương lấy tấm thân mình.