Thoát vị đĩa đệm có chữa được không? Phương pháp an toàn theo y học cổ truyền

Thoát vị đĩa đệm là căn bệnh không còn xa lạ, nhưng mỗi khi nhắc đến, bà con thường thở dài bởi cơn đau dai dẳng và lo lắng về khả năng phục hồi. “Thoát vị đĩa đệm có chữa được không?” – câu hỏi ấy lão đã nghe nhiều trong hơn bốn thập kỷ làm nghề. Mỗi người một cơ địa, một thể bệnh, nên không có câu trả lời chung. Nhưng nếu nhìn từ lăng kính y học cổ truyền, kết hợp cùng hiểu biết về cơ chế sinh học của cơ thể, ta có thể vạch ra một hướng điều trị có cơ sở, có niềm tin – miễn là bà con kiên trì, đúng cách.

1. Thoát vị đĩa đệm là gì và mức độ phục hồi

1.1 Định nghĩa & nguyên nhân theo cả y khoa và y học cổ truyền

Theo y học hiện đại, thoát vị đĩa đệm xảy ra khi bao xơ của đĩa đệm bị rách, khiến nhân nhầy bên trong tràn ra ngoài, chèn ép vào rễ thần kinh. Điều này gây ra đau lưng, tê bì, yếu cơ, đặc biệt ở vùng thắt lưng hoặc cổ. Nguyên nhân thường là do thoái hóa cột sống theo tuổi tác, chấn thương, hoặc làm việc sai tư thế lâu ngày.

Y học cổ truyền nhìn nhận theo một góc độ khác. Đĩa đệm là phần thuộc hệ thống cân cơ cốt – được nuôi dưỡng bởi thận khí, điều hòa bởi khí huyết. Khi khí huyết không thông, phong – hàn – thấp xâm nhập, sinh ra tý chứng, khiến các đốt sống và đĩa đệm bị ảnh hưởng. Cũng có thể là do lao lực, dinh dưỡng kém, tuổi cao khiến thận hư, can huyết bất túc, không nuôi dưỡng được gân cốt. Vì vậy, muốn trị bệnh phải điều hòa khí huyết, bổ thận mạnh cốt, khu phong tán hàn, hành khí hoạt huyết.

Lão thường dặn bà con rằng, cơn đau không tự nhiên mà đến, nó là kết quả của một hành trình mất cân bằng trong cơ thể. Hiểu được gốc rễ ấy mới có thể bắt đầu chữa trị một cách đúng đắn.

1.2 Mức độ nhẹ – nặng, giai đoạn phù hợp điều trị không phẫu thuật

Không phải trường hợp nào cũng cần can thiệp mổ. Với những giai đoạn nhẹ đến trung bình, chưa có dấu hiệu rối loạn vận động nặng hay teo cơ, việc điều trị bảo tồn – đặc biệt là theo hướng y học cổ truyền – có thể giúp bà con cải thiện rõ rệt. Đĩa đệm bị lồi nhẹ, nhân nhầy chưa tràn ra nhiều hoặc chưa gây chèn ép nghiêm trọng lên dây thần kinh thường là nhóm bệnh nhân đáp ứng tốt.

Y học cổ truyền không chỉ chú trọng vào việc giảm triệu chứng, mà còn khơi thông dòng khí huyết, điều chỉnh thể trạng tổng thể. Khi cơ thể được phục hồi từ gốc, các vùng tổn thương cũng có cơ hội tái lập ổn định. Đó là lý do nhiều người bệnh sau thời gian kiên trì điều trị đã giảm đau, đi lại linh hoạt, sinh hoạt trở lại bình thường – dẫu vẫn cần duy trì chăm sóc và tập luyện đều đặn.

Theo kinh nghiệm chuyên môn, lão thấy rằng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe cùng thoát vị đĩa đệm mà không lệ thuộc vào thuốc hay phẫu thuật.

2. Phương pháp điều trị theo y học cổ truyền

2.1 Sử dụng thuốc nam thảo dược

Trong kho tàng y học cổ truyền, thuốc thảo dược đóng vai trò nền tảng. Khi điều trị thoát vị đĩa đệm, thầy thuốc sẽ dựa vào thể bệnh để phối phương phù hợp. Nếu nguyên nhân do phong – hàn – thấp gây tý chứng, bài thuốc sẽ nghiêng về khu phong, tán hàn, trừ thấp. Nếu căn nguyên từ thận hư, can huyết kém, cần dùng bài bổ thận, dưỡng huyết, mạnh gân xương.

Một số vị thuốc thường được sử dụng như:

• Dây đau xương: giúp thư cân, hoạt lạc, thường dùng trong các chứng đau lưng, tê mỏi do khí huyết không thông.
• Ngưu tất: bổ can thận, mạnh gân cốt, đồng thời có tác dụng dẫn thuốc xuống vùng thắt lưng, đầu gối.
• Cốt toái bổ: dùng khi có biểu hiện hư tổn ở gân xương, giúp liền tổn thương và tăng sức bền cơ – xương.
• Xuyên khung, đương quy: hoạt huyết, bổ huyết, thông kinh lạc, giảm tình trạng ứ trệ gây đau.

Điều quan trọng là mỗi người bệnh có thể trạng khác nhau, nên việc sử dụng thuốc cần phải được thầy thuốc gia giảm linh hoạt theo biểu hiện cụ thể. Không thể dùng chung một đơn thuốc cho tất cả. Lão khuyên bà con không nên tự ý dùng thuốc không rõ nguồn gốc, vì nếu chứa tân dược pha trộn, không những không có tác dụng mà còn nguy hại cho gan thận, xương khớp.

2.2 Châm cứu & điện châm

Châm cứu là phương pháp được sử dụng từ lâu đời, có thể làm dịu cơn đau, cải thiện lưu thông khí huyết và phục hồi chức năng cơ khớp. Khi châm vào các huyệt vị liên quan đến cột sống thắt lưng như Thận du, Đại trường du, Giáp tích thắt lưng…, các kim châm tác động vào hệ thần kinh, giúp giảm chèn ép, kích thích cơ thể sản sinh endorphin – chất giảm đau tự nhiên.

Điện châm là sự kết hợp giữa kim châm với dòng điện sinh học cường độ thấp. Khi kết hợp hai phương pháp này, hiệu quả điều trị có thể được tăng cường nhờ sự kích thích liên tục, đều đặn hơn. Nhiều nghiên cứu y học đã ghi nhận việc châm cứu kết hợp kéo giãn cột sống mang lại cải thiện đáng kể trong các trường hợp đau thần kinh tọa, đau thắt lưng do thoát vị đĩa đệm.

Lão luôn lưu ý, châm cứu phải được thực hiện bởi người có tay nghề cao, hiểu rõ giải phẫu và huyệt đạo. Châm sai huyệt, kỹ thuật không đúng có thể dẫn đến tổn thương, nhiễm trùng, thậm chí gây liệt nhẹ.

2.3 Xoa bóp – bấm huyệt & dưỡng sinh

Bên cạnh thuốc và châm cứu, xoa bóp – bấm huyệt là phương pháp hỗ trợ hữu hiệu trong điều trị thoát vị đĩa đệm. Các động tác day, ấn, miết lên vùng cột sống, vùng cơ cạnh cột sống giúp giãn cơ, tăng tuần hoàn máu, từ đó giảm áp lực chèn ép lên đĩa đệm và dây thần kinh.

Bấm huyệt tác động sâu hơn vào hệ kinh lạc, giúp lưu thông khí huyết, giải phóng các điểm tắc nghẽn, điều hòa chức năng tạng phủ. Những huyệt thường dùng gồm:

• A thị huyệt: nơi cảm nhận rõ nhất điểm đau, cần tác động nhẹ nhàng nhưng chính xác.
• Thận du, Đại trường du: liên quan mật thiết đến vùng thắt lưng và chức năng thận khí.
• Yêu dương quan, Trật biên: có tác dụng mạnh gân cốt, giải cơ, lưu thông khí huyết.

Dưỡng sinh cũng là phần không thể thiếu. Các bài tập nhẹ nhàng như kéo giãn cột sống, thở sâu, vận động khí công giúp cơ thể thư giãn, tăng cường lưu thông khí huyết. Luyện đều đặn sẽ hỗ trợ giữ vững kết quả điều trị, đồng thời giúp bà con giảm nguy cơ tái phát.

Theo lời lão khuyên, bà con nên duy trì các bài tập phù hợp thể trạng mỗi ngày. Dưỡng sinh không phải rèn thân thể cường tráng mà là nuôi dưỡng gân cốt, giúp khí huyết thông suốt, tinh thần thư thái, đó mới là điều quý giá trong điều trị lâu dài.

3. Kết hợp phục hồi chức năng & y học hiện đại

3.1 Kéo giãn cột sống (bằng máy hoặc tay)

Kéo giãn cột sống là phương pháp được áp dụng rộng rãi trong điều trị bảo tồn thoát vị đĩa đệm. Bằng việc sử dụng lực cơ học thích hợp, phương pháp này giúp giảm áp lực lên đĩa đệm bị chèn ép, tạo điều kiện để nhân nhầy hồi phục vị trí ban đầu. Có thể thực hiện bằng máy kéo giãn hiện đại hoặc bằng tay dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc có chuyên môn.

Trong thực hành lâm sàng, kéo giãn thường được phối hợp sau châm cứu hoặc xoa bóp để tận dụng trạng thái giãn mềm của cơ. Nhờ đó, hiệu quả kéo giãn tăng lên, làm dịu nhanh triệu chứng tê bì, đau nhức do rễ thần kinh bị ép lâu ngày.

Lão khuyên bà con nếu muốn thực hiện phương pháp này nên đến nơi có thiết bị đạt chuẩn, người thực hiện được đào tạo bài bản, tuyệt đối không tự ý kéo giãn ở nhà khi chưa được thăm khám kỹ lưỡng.

3.2 Sóng ngắn, vật lý trị liệu hỗ trợ

Các kỹ thuật như sóng ngắn, chiếu hồng ngoại, xung điện trị liệu… cũng góp phần giảm viêm, tăng tuần hoàn tại chỗ, làm mềm cơ co cứng. Khi phối hợp đúng cách với y học cổ truyền, các liệu pháp này hỗ trợ làm dịu triệu chứng thoát vị đĩa đệm mà không gây can thiệp sâu vào cấu trúc sinh học.

Tuy nhiên, đây chỉ là phương tiện hỗ trợ, không thay thế cho quá trình điều trị gốc bằng thuốc hay châm cứu. Bà con nên xem đây là phần phụ trợ, giúp đẩy nhanh tiến trình hồi phục.

3.3 Nghiên cứu lâm sàng kết hợp với vật lý trị liệu

Nhiều cơ sở y tế đã áp dụng điều trị kết hợp y học cổ truyền và hiện đại, ghi nhận kết quả khả quan ở nhóm bệnh nhân chưa cần phẫu thuật. Chẳng hạn, nghiên cứu tại Bệnh viện Quân y 87 cho thấy sau 20 ngày điều trị bằng điện châm phối hợp kéo giãn và bài tập phục hồi, phần lớn người bệnh giảm đau rõ rệt, cải thiện biên độ vận động, có thể đi lại, sinh hoạt dễ dàng hơn.

Những nghiên cứu như vậy củng cố thêm giá trị của y học cổ truyền trong điều trị các bệnh lý xương khớp mạn tính, đặc biệt là trong giai đoạn điều trị bảo tồn.

4. Ưu – nhược điểm và lưu ý khi áp dụng

4.1 Ưu điểm

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm theo y học cổ truyền có nhiều điểm thuận lợi: an toàn, ít gây tác dụng phụ, phù hợp với thể trạng người Việt và dễ áp dụng lâu dài. Những bài thuốc dùng toàn thảo dược, kết hợp trị liệu như châm cứu, xoa bóp, dưỡng sinh giúp phục hồi từ gốc, vừa điều trị triệu chứng, vừa củng cố sức khỏe tổng thể.

4.2 Nhược điểm & rủi ro tiềm ẩn

Tuy nhiên, không phải ai cũng đáp ứng như nhau. Điều trị cần thời gian dài, sự kiên trì cao, và đặc biệt là phải đúng thầy – đúng thuốc – đúng phương pháp. Một số bà con do nóng ruột mà dùng thuốc không rõ nguồn gốc, hoặc châm cứu sai cách, dẫn đến biến chứng không mong muốn.

Việc dùng các bài thuốc không được kiểm chứng, hoặc pha trộn tân dược như corticoid để giảm đau nhanh, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho gan thận, xương khớp.

4.3 Lưu ý quan trọng

Để điều trị thoát vị đĩa đệm có kết quả tốt, bà con cần được chẩn đoán kỹ lưỡng để xác định thể bệnh, giai đoạn, từ đó có phác đồ phù hợp. Ngoài điều trị bằng thuốc và châm cứu, chế độ ăn uống, vận động, nghỉ ngơi hợp lý là không thể thiếu. Tránh mang vác nặng, duy trì tư thế đúng, tập các bài dưỡng sinh nhẹ nhàng mỗi ngày để phòng ngừa tái phát.

Lão vẫn thường nhắn nhủ: bệnh xương khớp là bệnh của thời gian. Có bệnh thì lo, nhưng lo phải đúng cách. Giữ lòng kiên nhẫn, nuôi dưỡng thân tâm, đi từng bước nhỏ nhưng vững, đó là đường dài của chữa lành.