Thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý hiệu quả

Thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu không còn là tình trạng xa lạ, đặc biệt với người trung niên, cao tuổi hay những ai thường xuyên làm việc bàn giấy. Những cơn đau có thể âm ỉ, lan từ cổ lên đầu, khiến bà con mệt mỏi, mất ngủ, ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống. Lão xin được chia sẻ đôi điều từ góc nhìn y học cổ truyền kết hợp với kiến thức y học hiện đại, giúp bà con hiểu đúng bản chất vấn đề và biết cách tự điều chỉnh cho phù hợp.

1. Vì sao thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu?

1.1. Cơ chế theo Tây y

Theo y học hiện đại, cột sống cổ gồm 7 đốt từ C1 đến C7, là nơi chứa đựng các dây thần kinh và mạch máu đi qua não. Khi đốt sống cổ bị thoái hóa, đĩa đệm mất nước, xuất hiện gai xương hoặc tổ chức viêm chèn ép lên dây thần kinh và mạch máu, làm giảm lưu lượng máu lên não.

Chính sự chèn ép này gây ra hiện tượng đau đầu, chóng mặt, kèm theo buồn nôn, ù tai, rối loạn tiền đình. Cơn đau đầu thường xuất hiện vùng chẩm – gáy, lan lên đỉnh đầu hay thái dương, tăng rõ khi cúi, xoay hoặc ngửa cổ quá mức. Một số trường hợp nặng còn có thể gây đau lan xuống vai, cánh tay.

1.2. Nhìn từ y học cổ truyền

Y học cổ truyền gọi tình trạng này là “Thống đầu do tý chứng”, trong đó nguyên nhân chủ yếu là phong hàn thấp xâm nhập khiến khí huyết ứ trệ, kinh lạc bế tắc, không thông thì đau. Ngoài ra, yếu tố can thận hư, khí huyết suy giảm theo tuổi tác cũng khiến gân xương yếu đi, dễ dẫn đến thoái hóa vùng cổ gáy.

Khi khí huyết không được lưu thông lên đầu, đầu óc trở nên nặng nề, đau âm ỉ hoặc từng cơn, thường kèm theo cảm giác mỏi cổ, khó xoay chuyển. Đây chính là lý do vì sao bà con bị đau đầu nhưng điều trị nhiều cách không khỏi, bởi gốc rễ nằm ở hệ thống cơ xương khớp, kinh lạc không được khơi thông.

2. Triệu chứng đặc trưng khi đau đầu do thoái hóa cổ

2.1. Vị trí, tính chất cơn đau đầu

Cơn đau đầu do thoái hóa cổ có đặc điểm riêng biệt so với đau đầu do căng thẳng hay rối loạn thần kinh. Thường bắt đầu từ vùng chẩm – gáy, sau đó lan lên đỉnh đầu, trán hoặc hai bên thái dương. Cảm giác đau có thể là âm ỉ kéo dài, hoặc đau nhói từng đợt khi vận động cổ, như cúi đầu, ngẩng lên hay xoay ngang.

Thời điểm đau thường rõ nhất vào buổi sáng sớm khi ngủ dậy, hoặc sau một ngày làm việc căng thẳng, khi cổ gáy bị giữ lâu một tư thế. Đặc biệt, một số bà con còn thấy đầu nặng như bị chèn ép, mất khả năng tập trung và suy giảm trí nhớ thoáng qua.

2.2. Các triệu chứng đi kèm

Không chỉ là đau đầu, thoái hóa đốt sống cổ còn mang theo nhiều triệu chứng kèm theo khác như:

• Chóng mặt, hoa mắt khi thay đổi tư thế đột ngột
• Ù tai, cảm giác lùng bùng hoặc nghe kém thoáng qua
• Cứng cổ, khó xoay chuyển linh hoạt
• Mỏi vai gáy, có thể đau lan xuống bả vai hoặc cánh tay
• Buồn nôn, mất ngủ do đau kéo dài vào ban đêm

Những biểu hiện này nếu không được nhận diện sớm và xử lý kịp thời có thể khiến tình trạng tiến triển nặng, ảnh hưởng đến khả năng vận động, tư duy và chất lượng cuộc sống hằng ngày.

Lão khuyên bà con, khi thấy có dấu hiệu như vậy lặp lại thường xuyên, đừng nên chủ quan mà cần thăm khám để xác định đúng nguyên nhân. Bởi có khi, chỉ cần điều chỉnh tư thế, kết hợp vài liệu pháp cổ truyền nhẹ nhàng, cơn đau sẽ giảm đi rõ rệt.

3. Ai dễ mắc và nguy cơ biến chứng

3.1. Đối tượng dễ bị

Thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu là bệnh lý thường gặp, nhất là ở những nhóm người có đặc điểm sinh hoạt, công việc và thể chất đặc thù. Dưới đây là những đối tượng dễ mắc phải tình trạng này:

• Người cao tuổi: Tuổi tác càng cao thì cấu trúc xương khớp càng thoái hóa tự nhiên, đĩa đệm mất nước, nhân nhầy co rút, dẫn đến mất đàn hồi, dễ phát sinh thoái hóa cổ.
• Người làm việc văn phòng: Ngồi lâu một chỗ, cúi đầu nhìn máy tính hoặc điện thoại thường xuyên khiến cổ luôn trong tư thế bất động, máu kém lưu thông gây co cứng cơ, lâu ngày phát sinh tổn thương cột sống cổ.
• Người lao động nặng, mang vác sai tư thế: Khi phải gồng sức vùng vai gáy hoặc bê đồ không đúng cách, đốt sống cổ chịu lực quá tải, dẫn tới lệch vẹo, thoái hóa sớm hơn.
• Người thường xuyên ngủ sai tư thế: Gối quá cao, quá cứng hoặc nằm co quắp khiến cổ bị gập bất thường trong nhiều giờ đồng hồ, lâu dần tạo thành tổn thương mạn tính.
• Phụ nữ tiền mãn kinh: Thay đổi nội tiết tố làm giảm mật độ xương, kèm theo yếu tố khí huyết suy, khiến gân xương khô cứng, dễ sinh bệnh ở vùng cổ gáy.

Lão nhận thấy rằng, chỉ cần bà con giữ được lối sống điều độ, thay đổi tư thế hợp lý trong công việc hằng ngày là đã có thể giảm thiểu đáng kể nguy cơ thoái hóa cột sống cổ. Nhưng tiếc là không phải ai cũng quan tâm từ sớm.

3.2. Biến chứng tiềm ẩn

Thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu, nếu để lâu mà không xử lý đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng đáng ngại:

• Rối loạn tuần hoàn não: Do động mạch đốt sống thân nền bị chèn ép, lượng máu lên não giảm, gây đau đầu, chóng mặt, giảm trí nhớ, thậm chí ngất xỉu thoáng qua.
• Rối loạn tiền đình: Mất thăng bằng, choáng váng, nôn ói, ù tai, sợ ánh sáng, đặc biệt là khi thay đổi tư thế đột ngột.
• Hội chứng cổ - tim: Một số người xuất hiện triệu chứng tức ngực, hồi hộp, khó thở khi vận động cổ gáy, do dây thần kinh thực vật bị ảnh hưởng.
• Chèn ép rễ thần kinh: Đau lan từ cổ xuống vai, cánh tay, tê bì các ngón tay, giảm sức cơ, mất cảm giác vùng da tương ứng.
• Thoát vị đĩa đệm cổ: Khi nhân nhầy đĩa đệm bị đẩy ra khỏi vị trí, chèn vào tủy sống, gây đau dữ dội, nguy cơ teo cơ, thậm chí rối loạn vận động.
• Hẹp ống sống: Lâu ngày thoái hóa làm dày dây chằng, hình thành gai xương, khiến lòng ống sống bị hẹp lại, ảnh hưởng đến tủy cổ và hệ thần kinh trung ương.

Những biến chứng trên không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lao động, sinh hoạt và tinh thần. Bà con không nên coi thường những cơn đau đầu tưởng chừng nhỏ nhặt, bởi đó có thể là tín hiệu cảnh báo những tổn thương âm thầm trong cơ thể.

Lão khuyên rằng, khi có dấu hiệu đau đầu đi kèm cứng cổ, mỏi vai gáy kéo dài, đừng vội tự mua thuốc giảm đau, mà cần được thăm khám kỹ lưỡng để xác định rõ nguyên nhân. Càng để muộn, việc phục hồi càng trở nên khó khăn.

4. Cách xử lý thực tiễn giúp giảm đau và hồi phục

4.1. Điều chỉnh sinh hoạt & tư thế

Trước khi nghĩ đến dùng thuốc hay can thiệp y tế, điều đầu tiên bà con cần quan tâm chính là cách sinh hoạt hằng ngày. Bởi lẽ, nhiều trường hợp thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu khởi phát chỉ vì những thói quen tưởng chừng vô hại như cúi đầu quá lâu, gối cao khi ngủ, ít vận động hay làm việc trong tư thế gò bó.

Bà con nên lưu ý những điểm sau:

• Giữ tư thế đúng: Ngồi thẳng lưng, vai thả lỏng, đầu ngang tầm mắt khi làm việc, tránh cúi gập hoặc nghiêng cổ về một phía lâu.
• Chỉnh gối ngủ: Gối không nên quá cao hay quá cứng, độ cao vừa phải giúp cổ thẳng với cột sống, giảm áp lực đè lên đốt sống cổ.
• Thường xuyên vận động nhẹ: Cứ khoảng 45–60 phút làm việc, nên đứng dậy đi lại vài phút, xoay cổ nhẹ nhàng để khí huyết lưu thông.
• Tránh lạnh ẩm vùng cổ: Nên giữ ấm cổ gáy khi thời tiết chuyển lạnh, tránh quạt thẳng vào gáy khi ngủ hay ngồi lâu dưới điều hòa.

Lão cho rằng, đôi khi một thay đổi nhỏ trong cách sống lại là bước đầu quan trọng giúp cải thiện tình trạng thoái hóa đốt sống cổ và ngăn chặn cơn đau đầu tái phát.

4.2. Các phương pháp không dùng thuốc theo y học cổ truyền

Trong kho tàng y học cổ truyền, có nhiều liệu pháp hỗ trợ giúp giảm đau, thư giãn cơ, điều hòa khí huyết mà không cần dùng đến thuốc. Những phương pháp này nếu thực hiện đúng kỹ thuật, đúng thể bệnh có thể góp phần cải thiện đáng kể tình trạng của bà con.

• Xoa bóp, bấm huyệt: Tác động vào các huyệt vị vùng cổ, vai gáy như Phong trì, Kiên tỉnh, Thiên trụ… giúp khai thông kinh lạc, giảm co cứng cơ, thúc đẩy lưu thông khí huyết lên não.
• Châm cứu: Dùng kim châm kích thích huyệt đạo, làm dịu phản ứng viêm, giảm chèn ép và tăng dẫn truyền thần kinh. Khi kết hợp đúng phác đồ, có thể giúp giảm đau đầu, cải thiện rối loạn tiền đình do thoái hóa cổ.
• Cấy chỉ: Là hình thức châm cứu kéo dài, đưa chỉ catgut vào huyệt đạo, phù hợp với người có thể trạng yếu, không thể điều trị thường xuyên nhưng cần duy trì hiệu quả lâu dài.
• Thủy châm hoặc cứu ngải: Tùy thể trạng và mức độ bệnh, bác sĩ y học cổ truyền có thể chỉ định các phương pháp này để bổ trợ, tăng cường tác dụng trị liệu.

Tuy nhiên, lão lưu ý rằng những phương pháp này cần được thực hiện bởi người có chuyên môn. Bà con không nên tự xoa bóp hay châm cứu tại nhà nếu chưa có chỉ dẫn rõ ràng, tránh gây tác dụng ngược.

4.3. Bài thuốc cổ truyền theo từng thể bệnh

Y học cổ truyền không điều trị theo tên bệnh mà căn cứ vào biểu hiện lâm sàng để phân thể. Với thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu, có thể gặp các thể như sau:

• Thể phong hàn thấp tý: Đau đầu kèm mỏi cổ gáy, sợ lạnh, đau tăng khi trời trở lạnh. Dùng các vị thuốc như Quế chi, Can khương, Kê huyết đằng giúp khu phong, tán hàn, thông kinh lạc.
• Thể khí huyết ứ trệ: Đau dai dẳng, kèm cảm giác nặng đầu, mạch trầm sáp. Dùng bài thuốc hoạt huyết như Đào hồng thang gia giảm, có thể phối Cốt toái bổ, Hương phụ để hành khí, giảm đau.
• Thể can thận âm hư: Người bệnh thường mệt mỏi, lưng đau, đầu choáng, hay mất ngủ. Phép trị là tư âm bổ can thận, dùng các vị như Thục địa, Bạch thược, Tri mẫu, Ngưu tất.

Mỗi thể bệnh sẽ có cách phối thuốc khác nhau. Bà con nên thăm khám tại các cơ sở y học cổ truyền uy tín để được chẩn đoán chính xác và bốc thuốc theo đúng thể bệnh, tránh dùng bài thuốc truyền miệng mà không phù hợp cơ địa.

5. Lời khuyên từ lão

Lão muốn nhắn nhủ bà con rằng, cơ thể giống như một dòng sông – khí huyết phải lưu thông thì mới không sinh bệnh. Đốt sống cổ ví như khúc sông nhỏ chảy qua cửa thành – nếu bị cản trở thì cả vùng trên đều ảnh hưởng, gây đau đầu, hoa mắt, mệt mỏi.

Do đó, khi đối mặt với tình trạng thoái hóa đốt sống cổ gây đau đầu, đừng chỉ chú tâm làm hết triệu chứng mà cần “khơi dòng” khí huyết, điều chỉnh từ lối sống, chế độ ăn uống, vận động đến tâm lý tinh thần. Lựa chọn hướng đi đúng ngay từ đầu sẽ giúp bà con giảm gánh nặng bệnh tật về sau.

Hãy giữ gìn sức khỏe như giữ gìn một vườn thuốc quý – kiên trì chăm sóc mỗi ngày thì gốc bệnh mới khó bén rễ. Lão mong rằng những lời chia sẻ chân thành trên đây sẽ phần nào giúp bà con hiểu đúng và ứng xử đúng với cơ thể mình.