Hiểu đúng các thể mất ngủ để trị tận gốc

Chào bà con,

Lão thấy nhiều người cứ than phiền mất ngủ mãi mà chẳng khỏi, uống thuốc tây thì quen thuốc, dùng lá lẩu thì ngủ được vài bữa rồi đâu lại vào đó. Lão ngẫm, nhiều khi không phải vì thuốc kém, mà là ta chưa hiểu được cái gốc bệnh mà chữa. Đông y gọi đó là “biện chứng luận trị” – tức là phải nhận đúng thể bệnh, đúng căn nguyên, thì mới có thể giải quyết tận gốc. Mất ngủ cũng vậy, đâu phải ai mất ngủ cũng như nhau đâu bà con.

Thể Tâm Tỳ hư – Cái bụng yếu, cái đầu cũng chẳng yên

Bà con mình hay nói: “Ăn không ngon, ngủ không yên”. Đông y lý giải rằng: Tỳ chủ vận hoá, Tâm chủ thần minh. Khi Tỳ yếu, cơ thể không sinh đủ khí huyết để nuôi dưỡng Tâm, khiến thần trí bất an, nằm xuống mà lòng thì cứ rối như tơ vò.

Người mắc thể này thường có biểu hiện:

• Mệt mỏi, ăn uống kém, đầy bụng, phân nát
• Khó ngủ, hay mơ mộng, tỉnh dậy thấy mệt hơn cả lúc chưa ngủ
• Sắc mặt vàng nhợt, lưỡi nhạt, rêu trắng

Lão dặn rồi, ai mất ngủ mà kèm theo ăn uống kém, đại tiện lỏng, thì chớ có dùng mấy thứ “an thần mạnh”, vì chẳng khác nào bắt trâu kéo xe hỏng bánh.

Thể Tâm Thận bất giao – “Nước không giữ được lửa”

Lão từng chữa cho không ít người trẻ, nhìn ngoài thì khoẻ mạnh mà đêm đến thì vật vã, chập chờn, người thì nóng ran, lòng bàn tay chân như đốt lửa. Đó là biểu hiện của thể Tâm Thận bất giao – khi Thận Âm yếu không kềm được Tâm Hoả, khiến tâm thần bất an.

Bà con dễ nhận ra thể này qua:

• Khó ngủ, ngủ không sâu, hay giật mình, tim đập nhanh
• Miệng khô, họng rát, lòng bàn tay nóng, đổ mồ hôi trộm
• Lưng gối mỏi, đầu gối yếu, di tinh, mộng tinh

Lão nói rõ hơn cho bà con dễ hình dung: Thận là gốc của tiên thiên, khi bị hư thì cả “lửa” và “nước” trong cơ thể đều loạn – như cái đèn hết dầu, chỉ còn cháy bùng bùng rồi tắt lịm.

Thể Can khí uất kết – “Tâm phiền, thần loạn”

Cuộc sống hiện đại, áp lực đủ đường, lão gặp không ít bà con mắc chứng mất ngủ do “đầu óc không chịu yên”. Đông y gọi là thể Can khí uất – tức là gan bị khí uất, khiến tâm thần bị xáo trộn.

Dấu hiệu thường thấy:

• Khó ngủ, dễ nổi nóng, thở dài thường xuyên
• Ngực tức, bụng trướng, kinh nguyệt không đều
• Lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền sác

“Tâm phiền, thần loạn” – ấy là khi gan không điều tiết được cảm xúc, khiến người mỏi mệt cả thể chất lẫn tinh thần. Lão hay nhắc: chữa giấc ngủ, đôi khi phải bắt đầu từ việc học cách buông bỏ những điều uất ức trong lòng.

Thể Đàm nhiệt – “Bụng trướng, đầu nặng, ngủ chẳng ngon”

Ai hay ăn đồ dầu mỡ, cay nóng, uống rượu bia thường xuyên mà mất ngủ – thì coi chừng thể Đàm nhiệt. Đàm tụ trong người sinh nhiệt, làm nhiễu loạn tâm thần.

Người mắc thể này thường có:

• Khó ngủ, kèm đau đầu, nặng đầu như bị bó chặt
• Miệng đắng, khát nước, ợ hơi, đầy bụng
• Lưỡi vàng nhầy, rêu dày

Lão thường dặn: “Đừng đổ thêm dầu vào lửa”. Muốn ngủ ngon, trước hết phải thanh nhiệt, hoá đàm, điều chỉnh thói quen ăn uống, tránh cho đàm hoả sinh thêm.

Lão Tuấn khuyên gì để giữ giấc ngủ yên lành?

Mỗi thể bệnh, mỗi cách trị – ấy là tinh hoa của Đông y. Nhưng lão vẫn muốn bà con ghi nhớ vài điều căn cốt sau đây:

1. Đừng chủ quan với giấc ngủ – đó là gốc của sự hồi phục, là “liều thuốc vô giá” mà trời ban.
2. Quan sát bản thân, nhận diện đúng thể bệnh – chớ chạy theo lời đồn hay mốt thời thượng.
3. Giữ nếp sống điều độ: ăn đúng giờ, ngủ đúng giấc, tập khí công, dưỡng sinh…
4. Không nên lạm dụng thuốc ngủ – bởi dùng nhiều chỉ khiến cơ thể lười sản sinh “giấc ngủ tự nhiên”.

Lão vẫn thường bảo, “muốn ngủ ngon thì phải sống an, muốn tâm an thì phải sống thuận tự nhiên”. Mỗi người là một cơ địa, không ai giống ai – vậy nên khi mất ngủ kéo dài, bà con nên đi thăm khám để được bắt đúng mạch, kê đúng phương.

Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc