Nộ thương Can, hỉ thương Tâm, tư thương Tỳ, ưu thương Phế, khủng thương Thận

Bà con thân mến,

Trong suốt hơn 40 năm làm nghề, lão từng chứng kiến không ít ca bệnh “chữa mãi không dứt” chỉ vì một nguyên nhân bà con thường hay coi nhẹ: cảm xúc bất ổn. Thuốc men, kiêng khem đầy đủ, nhưng bệnh vẫn tái đi tái lại, là vì gốc rễ nằm ở tinh – khí – thần chưa được điều hòa.

“Nộ thương Can, hỉ thương Tâm, tư thương Tỳ, ưu thương Phế, khủng thương Thận.”

Đây không chỉ là lời nhắc nhở, mà còn là nguyên lý y học sâu xa, được lý giải rõ ràng trong học thuyết ngũ hành – ngũ tạng – ngũ chí. Mỗi cảm xúc quá đà đều tác động đến một tạng phủ, làm rối loạn khí huyết, âm dương mất cân bằng, từ đó mà sinh bệnh.

Nộ thương Can – Giận dữ làm khí uất, can dương vượng

Can thuộc Mộc, tàng huyết, chủ sơ tiết. Khi giận dữ, khí can uất kết, can dương vượng, dẫn đến can khí phạm Tỳ, phạm Vị, phạm Tâm. Người bệnh thường có biểu hiện như: đau tức ngực sườn, chóng mặt, tăng huyết áp, rối loạn kinh nguyệt, mất ngủ. Lâu ngày có thể dẫn đến viêm gan, mỡ gan, huyết áp cao, tai biến.

Hỉ thương Tâm – Vui quá hóa loạn nhịp tim

Niềm vui điều độ giúp ích cho Tâm, nhưng vui quá mức – như hưng phấn, kích động, cười nói liên tục – lại làm tâm khí tán, tâm thần bất an. Tim vốn chủ huyết mạch và thần minh, khi tổn thương dễ sinh hồi hộp, loạn nhịp, mất ngủ, trí nhớ giảm, thậm chí suy tim ở người cao tuổi.

Bà con đừng tưởng “cười nhiều là tốt”. Cười đúng lúc, đúng chừng mực thì tốt. Nhưng cười quá độ – hoặc bị kích thích cảm xúc bất thường – có thể làm thần trí phân tán, tổn hại Tâm mạch.

Tư thương Tỳ – Lo nghĩ hại tiêu hóa

Tỳ thuộc Thổ, chủ vận hóa. Suy nghĩ quá độ khiến tỳ khí bị hư, khí cơ đình trệ, dẫn đến ăn uống kém, bụng đầy trướng, phân nát, cơ thể suy nhược, gầy sút. Phụ nữ dễ rối loạn kinh nguyệt, thiếu máu; người già dễ sa sút trí nhớ, teo cơ.

Có người vì gánh vác việc gia đình, lo cho con cái thi cử, tiền nong, nên tối ngày ngồi nghĩ ngợi, ăn uống chẳng vào, người gầy hốc hác, tóc bạc sớm. Khi điều trị, không chỉ cho thuốc kiện Tỳ, mà còn phải dặn bà con học cách buông bỏ, phân định nặng nhẹ.

Ưu thương Phế – Buồn bã làm hại hô hấp

Phế thuộc Kim, chủ khí, quản hô hấp. Buồn rầu kéo dài làm phế khí hư, khó phân bố vệ khí ra ngoài. Hậu quả là: thở ngắn, ho dai dẳng, sức đề kháng giảm, dễ cảm mạo, viêm phế quản, hen suyễn. Da lông khô sạm, tóc dễ gãy rụng cũng là biểu hiện phế khí yếu.

Khủng thương Thận – Sợ hãi làm hại tiên thiên

Thận thuộc Thủy, tàng tinh, chủ cốt tủy. Sợ hãi quá mức khiến thận khí hạ hãm, tinh khí suy tổn, gây són tiểu, liệt dương, đau lưng mỏi gối, ù tai, trí nhớ giảm. Trẻ em sợ hãi quá mức còn có thể đái dầm; người lớn tuổi dễ loãng xương, teo não, sa sút trí tuệ.

Lão dặn bà con – Muốn khỏi bệnh, phải dưỡng tâm tính

Ngũ chí (cảm xúc) và ngũ tạng có quan hệ mật thiết. Cảm xúc thái quá sẽ làm rối loạn khí cơ, từ đó sinh bệnh. Thuốc có hay, thầy có giỏi – mà tâm chưa tĩnh, thì bệnh vẫn cứ luẩn quẩn.

• Giữ tâm an, tránh nóng giận vô cớ.
• Học cách buông bỏ lo nghĩ, ưu sầu.
• Sợ hãi cái xấu để phòng bệnh, nhưng đừng để nỗi sợ hại đến bản thân.
• Kết hợp thêm khí công, thiền, dưỡng sinh để điều hòa tinh – khí – thần.

Lão dặn rồi, một thang thuốc có thể chữa bệnh hôm nay, nhưng một tâm hồn an định mới giữ được sức khỏe lâu dài. Bà con hãy luyện tâm cho yên, ý cho vững – thì dù là gió lạnh hay thời thế đổi thay, thân thể mình vẫn vững như núi.

Lão Tuấn – Tinh hoa y học dân tộc