Thoái hóa khớp gối có chữa được không – hướng điều trị tự nhiên hiệu quả

Thoái hóa khớp gối không chỉ là câu chuyện của người già mà đang ngày càng trẻ hóa do lối sống ít vận động, thừa cân hay làm việc nặng nhọc kéo dài. Nhiều người băn khoăn: “Thoái hóa khớp gối có chữa được không?” Câu hỏi ấy tưởng chừng đơn giản nhưng để trả lời thấu đáo, cần nhìn sâu vào căn nguyên, diễn tiến của bệnh và cả cách mà y học cổ truyền lý giải về hiện tượng này. Lão xin chia sẻ một góc nhìn mộc mạc, dễ hiểu để bà con có thể hiểu cặn kẽ hơn về căn bệnh này, cũng như những phương pháp cải thiện mang tính lâu dài, an toàn mà y học cổ truyền vẫn giữ gìn.

1. Thoái hóa khớp gối là gì và nguyên nhân hình thành

1.1. Theo y học hiện đại

Thoái hóa khớp gối là quá trình mòn dần lớp sụn bao bọc đầu xương ở khớp gối. Khi lớp sụn ấy mỏng đi, hai đầu xương va chạm vào nhau gây đau, sưng và hạn chế vận động. Càng về sau, tình trạng này tiến triển thành biến dạng khớp, mọc gai xương, có thể gây cứng khớp hoặc thậm chí tàn phế nếu không được xử lý kịp thời.

Một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này có thể kể đến như:

• Tuổi tác cao, cơ thể bắt đầu quá trình lão hóa tự nhiên.
• Chấn thương đầu gối lặp lại nhiều lần, thường gặp ở người lao động nặng, vận động viên.
• Béo phì tạo áp lực lớn lên khớp gối trong thời gian dài.
• Dị dạng khớp bẩm sinh hoặc yếu tố di truyền.

Theo thống kê, thoái hóa khớp gối chiếm tỷ lệ cao nhất trong các dạng thoái hóa khớp. Nữ giới, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh, có nguy cơ cao hơn do sự suy giảm estrogen – loại hormone có tác dụng bảo vệ sụn khớp.

1.2. Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, thoái hóa khớp gối được xếp vào chứng “Tý”, trong đó phổ biến nhất là Hạc tất phong. Bệnh khởi phát do sự xâm nhập của phong, hàn, thấp – gọi chung là tà khí – vào cơ thể. Những yếu tố này làm tắc nghẽn kinh lạc, khí huyết không thông, từ đó gây đau nhức, tê buốt, khó cử động tại vùng khớp.

Cùng lúc đó, bên trong cơ thể, chính khí suy yếu, nhất là can thận hư tổn. Can chủ cân – điều khiển sự co duỗi của gân cơ, thận chủ cốt – điều khiển tủy sinh xương, khi hai tạng này bị suy giảm sẽ khiến khớp gối đau mỏi, tê cứng, lâu ngày dẫn tới biến dạng, teo cơ.

Lão thường khuyên bà con: “Muốn chữa tận gốc, phải biết bệnh do đâu mà sinh. Dù có uống thuốc giỏi đến mấy mà không hiểu rõ căn nguyên thì chẳng khác nào tưới nước vào cây đã mục rễ”.

Bởi vậy, việc xác định đúng nguyên nhân hình thành thoái hóa khớp gối theo từng thể bệnh sẽ là tiền đề quan trọng trong quá trình điều trị về sau. Không chỉ đơn thuần là giảm đau tức thời, mà còn là cải thiện khí huyết, bồi bổ gốc rễ, tăng sức đề kháng, từ đó duy trì sự ổn định lâu dài.

2. Thoái hóa khớp gối có chữa được không?

Bà con thường hỏi: “Thoái hóa khớp gối có chữa được không?” – câu hỏi tưởng chừng giản đơn nhưng lại chứa đựng nhiều điều phải suy xét. Trên thực tế, y học hiện đại cũng như y học cổ truyền đều nhìn nhận rằng thoái hóa là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, đặc biệt ở hệ vận động. Khi sụn khớp đã mòn, xương dưới sụn đã biến đổi thì không thể trở lại như ban đầu. Tuy nhiên, điều quan trọng không nằm ở chuyện “chữa khỏi hoàn toàn” mà là kiểm soát tốt triệu chứng, ngăn bệnh tiến triển nặng hơn, giúp người bệnh duy trì vận động và chất lượng sống.

Trong y học cổ truyền, mục tiêu điều trị là “giảm đau – tăng vận – dưỡng cốt – lưu thông khí huyết”. Điều này được thực hiện qua sự kết hợp giữa thuốc uống, các phương pháp không dùng thuốc và chăm sóc tại nhà. Nếu kiên trì, đúng cách, đúng thể bệnh thì có thể giúp người bệnh đi lại nhẹ nhàng, giảm cứng khớp, phục hồi sinh hoạt thường ngày ở mức tương đối ổn định.

Lão hay ví von: “Thoái hóa khớp như mái nhà dột – chẳng thay mái được thì ta gia cố cột kèo, ngăn nước ngấm, giữ nền vững là đã quý rồi.”

3. Phương pháp điều trị theo y học cổ truyền

3.1. Các thể bệnh thường gặp và phương pháp

3.1.1. Thể phong hàn thấp tý

Đây là thể bệnh phổ biến, thường gặp ở người lớn tuổi, người sống trong môi trường lạnh ẩm lâu ngày. Biểu hiện là đau mỏi khớp gối khi trời lạnh, buổi sáng cứng khớp, vận động khó khăn, kèm theo mạch trầm, lưỡi rêu trắng. Bà con có thể thấy khớp gối đau tăng khi thay đổi thời tiết, nhất là khi gió mùa về.

Hướng điều trị theo y học cổ truyền là khu phong, tán hàn, trừ thấp để khai thông kinh lạc. Bài thuốc thường dùng là Độc hoạt tang ký sinh thang, gia giảm theo thể trạng từng người. Đây là bài thuốc cổ phương nổi tiếng, được ứng dụng nhiều trong điều trị các chứng tý lâu ngày, đặc biệt ở vùng khớp gối.

3.1.2. Thể nhiệt tý (cấp tính)

Thể này xảy ra khi khí huyết bị uất kết sinh nhiệt. Biểu hiện là sưng đỏ, đau nóng vùng khớp, khát nước, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch sác. Người bệnh thường sốt nhẹ, da dẻ nóng ran, đau nhiều về đêm, ngại cử động vì mỗi lần co duỗi là khớp lại nhức nhối như kim châm.

Phép trị là sơ phong thanh nhiệt, lương huyết giải độc. Có thể sử dụng bài Bạch hổ quế chi thang hoặc Quế chi thược dược tri mẫu thang tùy theo mức độ viêm, mức nhiệt và tình trạng mạch huyết.

3.1.3. Thể phong tý, hàn tý, thấp tý ở giai đoạn sớm

• Phong tý: đau di chuyển giữa các khớp, cảm giác tê mỏi, sợ gió. Dùng bài Phòng phong thang gia giảm để khu phong, thông kinh hoạt lạc.
• Hàn tý: đau dữ dội, gặp lạnh thì tăng đau, người sợ lạnh, thích ấm. Điều trị bằng Ô đầu thang gia vị để ôn kinh, tán hàn, chỉ thống.
• Thấp tý: cảm giác nặng nề tại khớp, kèm phù nhẹ, rêu lưỡi trắng dính. Dùng Ý dĩ nhân thang để kiện tỳ, hóa thấp, trừ tý tà.

Việc phân thể điều trị không chỉ giúp giảm triệu chứng nhanh chóng mà còn phù hợp với từng cơ địa, từng giai đoạn bệnh. Trong quá trình sử dụng thuốc, cần theo dõi phản ứng cơ thể và điều chỉnh vị thuốc cho phù hợp, tránh rập khuôn một đơn thuốc cho mọi người.

Lão luôn dặn kỹ học trò: “Thuốc quý mà dùng sai thì hóa tầm thường, thuốc bình dị mà hợp người thì lại thành cứu mệnh.”

4. Lộ trình điều trị và kết hợp chăm sóc

4.1. Liệu trình và độ kiên trì

Điều trị thoái hóa khớp gối theo y học cổ truyền không thể nóng vội. Đa phần các bài thuốc cần thời gian để điều hòa khí huyết, làm mạnh gân cốt, thông kinh hoạt lạc. Thường sau khoảng 2–4 tuần sử dụng đúng phép, đúng bài, bà con mới bắt đầu cảm nhận được sự thay đổi ở vùng khớp. Nhưng để duy trì hiệu quả lâu dài, cần theo đuổi liệu trình từ 2–3 tháng, thậm chí kéo dài hơn ở những người có bệnh nền phối hợp.

Các phương pháp không dùng thuốc như châm cứu, cấy chỉ, xoa bóp cũng được áp dụng định kỳ theo từng đợt. Chẳng hạn như liệu trình cấy chỉ kéo dài 2–3 đợt, mỗi đợt cách nhau 15–20 ngày, còn châm cứu nên thực hiện 3–5 buổi mỗi tuần tùy thể bệnh.

Lão vẫn thường dặn bà con: “Thuốc quý đến đâu cũng cần thời gian để ngấm. Khớp xương cứng lại mười năm, muốn mềm ra trong một buổi là điều không tưởng. Phải kiên trì, phải hiểu cơ thể mình, mới có ngày hái quả lành.”

4.2. Kết hợp thay đổi lối sống

Bên cạnh thuốc thang và thủ thuật, việc điều chỉnh lối sống đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cải thiện tình trạng thoái hóa khớp gối. Có những người uống thuốc đúng, nhưng lại ăn uống thất thường, ngồi nhiều, ít vận động – như thế hiệu quả điều trị sẽ không bền.

• Kiểm soát cân nặng: Cân nặng quá mức tạo gánh nặng lên khớp gối, làm bệnh dễ tái phát. Việc giảm dần 3–5 kg có thể cải thiện đáng kể áp lực lên khớp.
• Chế độ ăn: Ưu tiên các thực phẩm có tính thanh nhẹ, bổ huyết như đậu đỗ, cá nhỏ, rau xanh, củ quả tươi. Tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường tinh luyện, thức ăn nhanh. Ăn uống đúng giờ, không bỏ bữa, kết hợp các món dễ tiêu để dưỡng tỳ vị.
• Tập luyện: Nên duy trì vận động nhẹ nhàng mỗi ngày như đi bộ chậm, đạp xe không tải, tập dưỡng sinh hoặc bơi lội. Tránh động tác gập duỗi mạnh, không khuân vác nặng hoặc leo cầu thang quá nhiều.
• Giữ ấm khớp: Đặc biệt trong mùa lạnh, nên mặc đủ ấm, tránh để gió lùa vào đầu gối. Có thể dùng khăn ấm chườm nhẹ mỗi tối giúp khí huyết lưu thông tốt hơn.

Thói quen tốt cần được duy trì đều đặn, như thế mới giúp ổn định bệnh về lâu dài. Bà con cũng cần lưu ý đến thời tiết, sự thay đổi môi trường sống và phản ứng của cơ thể để kịp thời điều chỉnh sinh hoạt cho phù hợp.

5. Lời tư vấn chuyên môn của Lão

Lão xin chia sẻ một vài lời chân tình dành cho bà con còn đang trăn trở với câu hỏi “Thoái hóa khớp gối có chữa được không?”. Điều quan trọng nhất là hiểu rõ bệnh của mình đang ở mức độ nào, thể trạng ra sao, có các yếu tố phối hợp nào khác. Từ đó mới chọn được hướng đi đúng – không vội vã, không lệch hướng.

Điều trị theo y học cổ truyền không chỉ là chuyện dùng thuốc, mà là quá trình dưỡng thân – dưỡng tâm – dưỡng sinh. Người bệnh cần lắng nghe cơ thể, tập thói quen ăn uống điều độ, luyện tập vừa sức và giữ tinh thần an hòa. Cũng như cây muốn vươn cao thì gốc phải sâu – sức khỏe muốn vững thì bên trong phải bền.

Lão hay nói: “Chữa bệnh không phải chỉ là công việc của thầy thuốc – đó là sự chung sức giữa người thầy và người bệnh. Thầy thuốc chỉ dẫn đường, còn bà con phải là người tự bước.”

Hy vọng qua bài viết này, bà con đã hiểu rõ hơn về bệnh thoái hóa khớp gối và cách nhìn nhận đúng đắn, tích cực trong quá trình điều trị. Mong rằng mỗi bước đi của bà con đều nhẹ nhàng, vững chãi – như một chiếc khớp gối khỏe mạnh giữa đời thường.